۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ارسطو' به 'ارسطو') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
'''كتاب الوزراء و الكُتّاب'''، كتابى است به زبان عربى، تأليف ابو عبد الله محمد بن عبدوس جهشيارى، در معرفى وزيران و كاتبان از زمان رسول خدا تا اوايل خلافت مأمون عباسى. | |||
نام اين كتاب را، «أخبار الوزراء و الكتاب»، «اخبار الوزراء»، «تاريخ الوزراء»، «سير الوزراء» و... نيز ضبط كردهاند. كتاب، در اصل چند مجلد بوده و به گفته برخى از منابع، با شرح حال عباس بن حسن جَرجَرائى(متوفى 296ق)، نخستين وزير المقتدر، پايان يافته است. | نام اين كتاب را، «أخبار الوزراء و الكتاب»، «اخبار الوزراء»، «تاريخ الوزراء»، «سير الوزراء» و... نيز ضبط كردهاند. كتاب، در اصل چند مجلد بوده و به گفته برخى از منابع، با شرح حال عباس بن حسن جَرجَرائى(متوفى 296ق)، نخستين وزير المقتدر، پايان يافته است. | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
شايد سودمندترين بخش كتاب، پرده برداشتن از پارهاى مظاهر تمدن ايرانى باشد، بهويژه سازمان ادارى، جمعآورى خراج، تأسيس ديوانها و روشهاى سياسى كه خلفاى عباسى، از سفّاح تا واثق(حك: 227 - 232ق)، آنها را از ايرانيان اقتباس كردند. كتاب، همچنين زمينه تازهاى را براى تحقيق بسيارى از مسائل ادبى فراهم ساخته است. | شايد سودمندترين بخش كتاب، پرده برداشتن از پارهاى مظاهر تمدن ايرانى باشد، بهويژه سازمان ادارى، جمعآورى خراج، تأسيس ديوانها و روشهاى سياسى كه خلفاى عباسى، از سفّاح تا واثق(حك: 227 - 232ق)، آنها را از ايرانيان اقتباس كردند. كتاب، همچنين زمينه تازهاى را براى تحقيق بسيارى از مسائل ادبى فراهم ساخته است. | ||
جهشيارى در اين كتاب، از پارهاى منابع شفاهى و مكتوب خود نام برده و به سبب حضور در دستگاه ديوانى، به مطالب ارزشمندى دسترسى داشته كه برخى از آنها را از كاتبانى چون محمد بن حسن انبارى گرفته بوده است. برخى از ديگر مؤلفان و راويانى كه وى، از آنها مطالبى نقل كرده است، عبارتند از: محمد بن عمر واقدى، عبد الواحد بن محمد، ابو الفرج محمد بن جعفر بن حفص، على بن ابى عَون، محمد بن مَخْلَد مدائنى، عبد اللّه بن | جهشيارى در اين كتاب، از پارهاى منابع شفاهى و مكتوب خود نام برده و به سبب حضور در دستگاه ديوانى، به مطالب ارزشمندى دسترسى داشته كه برخى از آنها را از كاتبانى چون محمد بن حسن انبارى گرفته بوده است. برخى از ديگر مؤلفان و راويانى كه وى، از آنها مطالبى نقل كرده است، عبارتند از: محمد بن عمر واقدى، عبد الواحد بن محمد، ابو الفرج محمد بن جعفر بن حفص، على بن ابى عَون، محمد بن مَخْلَد مدائنى، عبد اللّه بن مُعَلَّى بن ايوب، حسين بن على باقطائى، سليمان برقى، على بن عيسى وزير، وَهْب بن سليمان بن وَهْب، ابن ابى العلاء كاتب و نصر بن فتح. | ||
برخى از منابع مكتوب كه مؤلف از آنها نام برده، به اين قرار است: «عهد سابور بن اردشير»، «كتاب اردشير»، «الخلفاء» اثر حارث بن ابى اُسامه، «البيان و التبيين» اثر [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، «طبقات الشعراء و الوزراء» اثر محمد بن داود بن الجرّاح، «كتاب فى اخبار خلفاء بنى العباس» اثر ابو الفضل محمد بن احمد بن عبد الحميد كاتب و«دفتر شعر» ابراهيم بن عباس صولى. | برخى از منابع مكتوب كه مؤلف از آنها نام برده، به اين قرار است: «عهد سابور بن اردشير»، «كتاب اردشير»، «الخلفاء» اثر حارث بن ابى اُسامه، «البيان و التبيين» اثر [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، «طبقات الشعراء و الوزراء» اثر محمد بن داود بن الجرّاح، «كتاب فى اخبار خلفاء بنى العباس» اثر ابو الفضل محمد بن احمد بن عبد الحميد كاتب و«دفتر شعر» ابراهيم بن عباس صولى. | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
با مقايسه متن كتاب، با منابع ديگر، بعضى ديگر از مآخذ جهشيارى مشخص مىشود، از جمله كتاب«الورقة» ابن جراح كه جهشيارى مطالب بسيارى از آن نقل كرده است. | با مقايسه متن كتاب، با منابع ديگر، بعضى ديگر از مآخذ جهشيارى مشخص مىشود، از جمله كتاب«الورقة» ابن جراح كه جهشيارى مطالب بسيارى از آن نقل كرده است. | ||
از«كتاب الوزراء و الكتّاب»، به مثابه متن كهن و معتبر تاريخى، از سده چهارم به بعد استفاده مىشده است و مورخان و نويسندگان بسيارى از آن نقل كردهاند، از جمله ابن نديم در«الفهرست»، محسن بن على تَنوخى در«الفرج بعد الشدة» و«نِشْوار المُحاضرة»، ثعالبى در«الكناية و التعريض»، [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] در«[[تاریخ مدینة دمشق |تاريخ مدينه دمشق]]»، ابن ظافر اَزْدى در«بدائع البدائة»، [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبد الله|ياقوت حموى]] در«معجم الادباء» و«[[معجم البلدان]]»، ابن نجار در ذيل«تاريخ بغداد»، ابن عَديم در«بغية الطّلب فى تاريخ حلب»، [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] در«فرج المهموم» و«مُهَج الدعوات»، [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلّكان]] در«وفيات الاعيان»، [[ذهبى]] در«سير اعلام النبلاء» و ابن دمياطى در«المُستَفاد من ذيل تاريخ بغداد». ابن طقطقى، نيز در«الفخرى» مطالب بسيارى از جهشيارى نقل كرده، اما نام وى را ذكر نكرده، در حالى كه در تأليف و تدوين كتاب خود از او پيروى و اقتباس نموده است. هلال بن | از«كتاب الوزراء و الكتّاب»، به مثابه متن كهن و معتبر تاريخى، از سده چهارم به بعد استفاده مىشده است و مورخان و نويسندگان بسيارى از آن نقل كردهاند، از جمله ابن نديم در«الفهرست»، محسن بن على تَنوخى در«الفرج بعد الشدة» و«نِشْوار المُحاضرة»، ثعالبى در«الكناية و التعريض»، [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]] در«[[تاریخ مدینة دمشق |تاريخ مدينه دمشق]]»، ابن ظافر اَزْدى در«بدائع البدائة»، [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبد الله|ياقوت حموى]] در«معجم الادباء» و«[[معجم البلدان]]»، ابن نجار در ذيل«تاريخ بغداد»، ابن عَديم در«بغية الطّلب فى تاريخ حلب»، [[ابن طاووس، علی بن موسی|ابن طاووس]] در«فرج المهموم» و«مُهَج الدعوات»، [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلّكان]] در«وفيات الاعيان»، [[ذهبى]] در«سير اعلام النبلاء» و ابن دمياطى در«المُستَفاد من ذيل تاريخ بغداد». ابن طقطقى، نيز در«الفخرى» مطالب بسيارى از جهشيارى نقل كرده، اما نام وى را ذكر نكرده، در حالى كه در تأليف و تدوين كتاب خود از او پيروى و اقتباس نموده است. هلال بن مُحَسِّن صابى نيز هنگام تأليف«تحفة الامراء»، «كتاب الوزراء و الكُتّاب» جهشيارى را در اختيار داشته است. | ||
از زمان وزارت فضل بن سهل(كه بخش باقىمانده كتاب با آن پايان مىيابد) تا مرگ عباس بن حسن جرجرائى(كه«الوزراء و الكتّاب» تا شرح حال وى را در بر مىگرفته است)، حدود 28 تن به وزارت رسيدند و به احتمال بسيار، جهشيارى تاريخ و شرح حال آنان را و نيز شرح حال كاتبان بزرگى را كه عنوان وزير نيافتند، نوشتهاست؛ خصوصاً كه وى، بيشتر رويدادهاى اين مدت را ديده و شنيده است؛ ازاينرو، گمان مىرود كه بخش از ميان رفته«الوزراء و الكُتّاب»، بيش از بخش باقىمانده يا دست كم با آن برابر بوده است. | از زمان وزارت فضل بن سهل(كه بخش باقىمانده كتاب با آن پايان مىيابد) تا مرگ عباس بن حسن جرجرائى(كه«الوزراء و الكتّاب» تا شرح حال وى را در بر مىگرفته است)، حدود 28 تن به وزارت رسيدند و به احتمال بسيار، جهشيارى تاريخ و شرح حال آنان را و نيز شرح حال كاتبان بزرگى را كه عنوان وزير نيافتند، نوشتهاست؛ خصوصاً كه وى، بيشتر رويدادهاى اين مدت را ديده و شنيده است؛ ازاينرو، گمان مىرود كه بخش از ميان رفته«الوزراء و الكُتّاب»، بيش از بخش باقىمانده يا دست كم با آن برابر بوده است. | ||