رساله‌های شعری فیلسوفان مسلمان

رساله‌های شعری فیلسوفان مسلمان
پدیدآوران	فارابی، ابونصر (نویسنده) ابن سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده) بغدادی، ابوالبرکات (نویسنده) ابن رشد، محمد بن احمد (نویسنده) طوسی، خواجه نصیرالدین (نویسنده)
ناشر	سخن
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۳
چاپ	دوم
شابک	‎978-964-372-684-3
موضوع	فیلسوفان اسلامی -- دیدگاه درباره فن شعر,شعر -- تاریخ و نقد
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BBR ۱۱/ز۴ر۵

رساله‌های شعری فیلسوفان مسلمان تألیف ابونصر فارابی (۲۵۹-۳۳۹ ق)، حسین بن عبدالله ابن سینا (۳۷۰-۴۲۸ ق)، ابوالبرکات بغدادی (۴۶۵-۵۴۷ ق)، محمد بن احمد ابن رشد (۵۲۰-۵۹۵ ق) و خواجه نصیرالدین طوسی (۵۹۷-۶۷۲ ق)، فیلسوفان برجسته اسلامی؛ این کتاب دربردارنده ترجمه، شرح و تعلیقات بر رساله‌های شعر این فیلسوفان مسلمان است که در واقع ترجمه، شرح و تعلیقه‌ای بر رساله «شعر» ارسطو محسوب می‌شوند.

ساختار

این کتاب در پنج بخش اصلی تنظیم شده است.

گزارش کتاب

کتاب «رساله‌های شعری فیلسوفان مسلمان» مجموعه‌ای ارزشمند از آثار فلسفی در حوزه بوطیقا و نظریه شعر است که به بررسی ترجمه‌ها، شروح و تعلیقات فیلسوفان مسلمان بر رساله «شعر» ارسطو می‌پردازد. این اثر نشان می‌دهد که چگونه فیلسوفان مسلمان با ترجمه و تفسیر رساله ارسطو، نه تنها به انتقال اندیشه‌های یونانی به جهان اسلام پرداختند، بلکه با بومی‌سازی این مفاهیم، نظریه‌های جدیدی در حوزه شعر و ادبیات ارائه دادند.

در بخش اول به رساله‌های فارابی پرداخته شده است. فارابی که به «معلم دوم» شهرت دارد، نخستین فیلسوف مسلمانی است که به طور نظام‌مند به بررسی رساله شعر ارسطو پرداخته است. رساله‌های شعری فارابی ترجمه مستقیم یا تلخیص رساله ارسطو نیست، بلکه برداشت کلی وی از نظریه شعری یونانی است که به مخاطبان عرب‌زبان منتقل شده است. اگرچه بیانات فارابی درباره شعر بسیار مختصر است، اما در همین مجال اندک توانسته محورهای اصلی نظریه شعری یونانی را به روشنی ترسیم کند.

بخش دوم به رساله ابن سینا اختصاص دارد. تفاوت کار ابن سینا با فارابی در این است که وی تصمیم گرفته رساله ارسطو را ترجمه کند، نه اینکه مانند فارابی برداشت کلی خود را ارائه دهد. با این حال، ابن سینا را نمی‌توان یک مترجم صرف دانست، چرا که ضمن ترجمه، در چند جا درباره رساله ارسطو اظهارنظر کرده و به طور مختصر آرای ارسطو و بوطیقای یونانی را با شعر عربی مقایسه کرده است.

در بخش سوم به ابوالبرکات بغدادی پرداخته شده است. روش این فیلسوف در مواجهه با نظریه شعر، با دیگر فیلسوفان مسلمان تفاوت دارد. او نه مانند ابن سینا قصد ترجمه و تلخیص داشته و نه مانند فارابی در پی ارائه تصویری کلی از نظریه یونانی بوده است. شیوه وی مبتنی بر مقایسه و تطبیق دو نظریه شعری یونانی و عربی-اسلامی است و اهمیت کارش در حفظ استقلال این دو نظریه است.

بخش چهارم به تلخیص الشعر ابن رشد اختصاص دارد. نقش ابن رشد در شکل‌گیری نظریه شعری در قرون وسطی بسیار برجسته است. وی در صدد بومی‌کردن رساله ارسطو بوده و برای این کار تراژدی و کمدی را به صناعت مدیح و هجو ترجمه کرده تا میان ژانرهای متعلق به دو حوزه فرهنگی-ادبی متفاوت، هم‌گرایی ایجاد کند. ابن رشد در خلال متن پیوسته به سروده‌های عربی استناد می‌جوید و نظرات ارسطو را با شعر عربی مقایسه می‌کند.

بخش پنجم به بیطوریقای خواجه نصیرالدین طوسی می‌پردازد. خواجه نصیر در مواجهه با بوطیقای یونانی، تلفیقی از روش ابن سینا و ابن رشد را اختیار کرده است. از یک طرف سعی دارد خلاصه‌ای از فن الشعر ارسطو را به مخاطب فارسی‌زبان منتقل کند و از طرف دیگر شاهد مثال‌هایی از شعر فارسی نقل می‌کند.

این کتاب نشان می‌دهد که چگونه تئوری شعر یونانی وقتی وارد حوزه اسلامی شد، رنگ و روی اسلامی به خود گرفت و فیلسوفان مسلمان با تأکید بر جنبه‌های اخلاقی شعر، نظریه‌ای را ارائه دادند که هم از نظر فلسفی عمیق و هم از نظر فرهنگی بومی شده بود.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات