خاقانی شروانی: نکته‌ها از ناگفته‌ها

خاقانی شروانی: نکته‌ها از ناگفته‌ها
پدیدآوران	زنجانی، برات (نویسنده)
ناشر	امیرکبیر
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۳
چاپ	۱
شابک	‎۹۷۸-۹۶۴-۰۰-۱۸۲۰-۰
موضوع	خاقانی شروانی، بدیل بن علی، ۵۲۰-۵۹۵ق. -- نقد و تفسیر -- شعر فارسی -- قرن ۶ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	۱
کد کنگره	PIR 4887 /ز۹خ۲ ۱۳۹۳

خاقانی شروانی: نکته‌ها از ناگفته‌ها تألیف برات زنجانی (متولد ۱۳۰۳ش)، پژوهشگر؛ کتابی تخصصی در حوزه نقد و تحلیل اشعار خاقانی شروانی است که به بررسی نکات تازه و ناگفته‌ای می‌پردازد که از دیدگاه مؤلفان و شارحان پیشین اشعار این شاعر برجسته دور مانده است.

ساختار

کتاب در یک جلد و بدون تقسیم‌بندی فصل‌های مجزا، به صورت پیوسته تنظیم شده است.

گزارش کتاب

کتاب «خاقانی شروانی: نکته‌ها از ناگفته‌ها» اثر برات زنجانی، پژوهشی عمیق و بدیع در مورد اشعار خاقانی شروانی، یکی از پیچیده‌ترین و عمیق‌ترین شاعران زبان فارسی است. نویسنده در این اثر به بررسی نکات تازه و ناگفته‌ای پرداخته که از دیدگاه مؤلفان و شارحان پیشین اشعار خاقانی دور مانده است.

خاقانی شروانی که در سال ۵۲۰ هجری قمری متولد شد و در سال ۵۹۵ در تبریز وفات یافت، از بزرگ‌ترین شاعران معنی‌پرداز و ترکیب‌ساز زبان فارسی به شمار می‌رود. آثار برجای مانده از او شامل دیوان اشعار با نزدیک به هفده هزار بیت، تحفة العراقین با حدود ۳۲۰۰ بیت، منشآت خاقانی و مثنوی ختم الغرائب با ششصد و چند بیت است.

زنجانی در این کتاب به بررسی جنبه‌های مختلف زندگی و شعر خاقانی پرداخته است. از جمله مباحث مطرح شده در کتاب، بررسی نام واقعی خاقانی است که برخی تذکره‌نویسان آن را ابراهیم و برخی دیگر بدیل ذکر کرده‌اند. همچنین به تحصیلات خاقانی در زمینه عربی، طب، نجوم و فلسفه نزد عمویش و بهره‌گیری از پسرعموی طبیب خود اشاره شده است.

یکی از نکات برجسته کتاب، بررسی تأثیر اصطلاحات پزشکی در اشعار خاقانی است که نشان از احاطه او بر این علم دارد. نویسنده نمونه‌هایی از نوآوری‌های خاقانی در این زمینه ارائه داده است. همچنین به وجود مثنوی ترکی از خاقانی با عنوان «حله» اشاره شده که ابیاتی از آن در فرهنگ «ترک‌لغتی» یافت شده و در این کتاب ثبت گردیده است.

کتاب به تحلیل سبک شعری خاقانی نیز پرداخته و نشان می‌دهد که اگرچه زبان محاوره‌ای او در مثنوی تحفة العراقین ساده و روشن بوده، اما در قصاید از کلمات و عبارات مشکل استفاده کرده که دو هدف داشته است: نشان دادن استعداد و احاطه بر کلمات و عبارات دشوار، و نوآوری و جایگزینی کلمات و ترکیبات جدید به جای واژگان کهنه.

این اثر منبع ارزشمندی برای پژوهشگران ادبیات فارسی و علاقه‌مندان به شعر خاقانی شروانی به شمار می‌رود.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات