زاد آخرت: تفاوت میان نسخه‌ها

«زاد آخرت» کتابی است در حوزۀ فقه و اخلاق که در زمرۀ آثار اواخر عمر [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] به شمار می‌رود. این کتاب ترجمه‌ای است به فارسی از دیگر اثر [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] به نام «بدایة الهدایة» که اگر اختلاف جزئی میان آن دو کتاب مانند حذف برخی از دعاها و احادیث در ترجمۀ فارسی بگذریم، تفاوت اساسی میان آنها افزودن برخی از مباحث کلامی به «زاد آخرت» است. این مباحث شامل فصولی در تنزیه، قدرت، علم، ارادت، سمع و بصر، کلام، افعال، آخرت و نبوت است که این همه را زیر عنوان «معنی کلمۀ لا اله الا الله که ایمان بدان درست شود» فراهم آورده است. به نظر می‌رسد افزودن این مباحث از هدف متفاوت نویسنده در تألیف دو کتاب سرچشمه گرفته است. در «بدایة الهدایة» [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]] «طالب علم» را مخاطب قرار می‌دهد و به او می‌گوید که اگر می‌خواهد علم را طلب کند، باید قصد و نیتش «هدایت» باشد و این هدایت، بدایت و نهایتی دارد که بدایت آن ظاهر تقوی و نهایت آن باطن تقوی است. بدیهی است که برای رسیدن به باطن تقوی باید ابتدا ظاهر آن را به دست آورد. بنابراین مؤلف در ادامه تقوی را که همانا فرمان‌برداری از اوامر و اجتاب از نواهی الهی است، برای «طالبان علم» شرح می‌دهد. اما در «زاد آخرت» بحث از مذمت دنیای دون و لزوم برگرفتن زاد و بدرقه است که به گفتۀ غزالی، آخرت را «هیچ زاد نیست جز تقوی و هیچ بدرقه نیست جز ایمان». پس ایمان را زیر عنوان «اعتقادی که ایمان بدان درست شود» و تقوی را مطابق آنچه در «بدایة الهدایة» آورده، یعنی فرمان‌برداری از اوامر خداوند و اجتناب از نواهی او شرح داده است.

غزالی در این کتاب، نتیجۀ سال‌ها آموختن و آموزاندن و تحقیق و تأمل خود را در سه مفهوم خلاصه کرده است: ایمان، تقوی و حسن رفتار با مردم. به سخن دیگر او ایمان درست، عمل به واجبات و دوری از محرمات، و پایبندی به اخلاق و رعایت حقوق دیگران را کمینۀ زاد و توشۀ آخرت می‌داند که رفتن به قیامت بدون آنها، نتیجه‌ای جز هلاکت و نابودی نخواهد داشت.

«زاد آخرت» اثری تعلیمی است که برای عموم مردم تألیف شده است؛ از این‌رو مؤلف کوشیده تا نهایت سهولت و روانی را در نثر آن رعایت کند. افزون بر این، نثر زمانۀ غزالی هنوز گرفتار پیچیدگی‌ها و آرایه‌پردازی‌های دوره‌های بعد نشده بود.