محاسبة النفس (ابن ابی‌الدنیا)

محاسبة النفس(ابن ابی الدنیا، عبدالله بن محمد)
پدیدآوران	ابن ابی‌الدنیا، عبدالله بن محمد (نويسنده) عوض، مصطفی بن علی (محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1406ق - 1986م
چاپ	1
موضوع	احادیث اخلاقی - اخلاق اسلامی - احادیث اهل سنت - قرن 3ق. - نفس - احادیث
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BP ۲۴۸‬/‮الف‬۲م۳
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

محاسبة النفس، اثر ابوبکر عبدالله بن محمد بن عبید بن سفیان بن قیس بغدادی اموی قرشی، معروف به ابن ابی‌الدنیا (متوفی 281ق)، مجموعه‌ای است از روایات پیرامون محاسبه نفس و مخالفت با آن.

متأسفانه کتاب، فاقد هرگونه مقدمه‌ای است که در آن، به موضوع، اهمیت و ویژگی‌های کتاب اشاره شده و روش کار نویسنده و رویکرد وی در تدوین روایات و ترتیب چینش آنها، توضیح داده شده باشد، اما با دقت در محتوا و مطالب کتاب، می‌توان دریافت که نویسنده در آن، مجموعه‌ای از احادیث و آثار مربوط به محاسبه نفس و خودحساب‌رسی را که از صحابه، تابعین و سایر بزرگان در دست داشته، به‌همراه اشعار، حکمت‌ها و خطبه‌های مرتبط با این موضوع، در این کتاب، جمع‌آوری کرده است.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب، علاوه بر ذکر سلسله سند راویان، این است که تمام متن روایات و منقولات آن، اعراب‌گذاری شده است که این امر، به صحت خواندن متن و تسهیل درک و فهم مطالب آن، کمک می‌کند.

کتاب مجموعا دربردارنده 149 حدیث، روایت، شعر و خبر است که در ابواب زیر، مرتب شده است:

1. حساب‌رسی و محاسبه نفس؛
2. سرزنش نفس؛
3. معاقبه نفس؛
4. مبارزه و جهاد با نفس و بازداشتن آن از شهوات؛
5. برحذر داشتن نفس و ترس بر آن به‌خاطر خوف از سوء عاقبت؛
6. آماده کردن نفس در کارها برای رسیدن به آرامش در روز قیامت.

نمونه مباحث

• با سند خود از پیامبر(ص) نقل کرده است: «الْكيسُ مَنْ دَانَ نَفْسَهُ وَ عَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ وَ الْعَاجِزُ مَنِ أَتْبَعَ نَفْسَهُ هَوَاهَا وَ تَمَنَّى عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ».

ترجمه: زیرک کسی است که نفس خود را متهم و محکوم نماید و برای آخرت کار کند و ضعیف کسی است که از هوس‌های خود پیروی کند و بااین‌حال، از خدای متعال به بهترین‌ها امیدوار باشد.

• با سند خود از ابوبکر نقل کرده است: «مَنْ مَقَتَ نَفْسَهُ فِي ذَاتِ اللَّهِ، آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ مَقْتِهِ».

ترجمه: کسی که برای خدا بر خویش خشم گیرد، خداوند او را از خشم خویش در امان خواهد داشت.

منابع مقاله

متن کتاب.