الإنتصار لسيبويه على المبرد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''الانتصار لسيبويه علی المبرد'''، اثر [[تمیمی، ابوالعباس بن ولاد|ابوالعباس احمد بن محمد بن ولاد تمیمی نحوی]] (متوفی 332ق)، ردی است بر برخی از اشکالاتی که ابوالعباس مبرد (متوفی 285ق) بر «الكتاب» سیبویه (متوفی 180ق) گرفته است.

«الكتاب»، نخستین کتاب نحوی کاملی است که سیبویه در آن، قواعد زبان عربی که از بررسی و تتبع در لغات عرب به دست آورده بود را به‌همراه ساختارهایی که در این زبان به‌کار می‌رود، در کنار مباحث صرفی از قبیل تصغیر و نسبت و نیز مطالعات آوایی زبانی مانند ادغام، اماله، اعلال و ابدال، جمع‌آوری نموده است. به دلیل اهمیت این کتاب، بسیاری از علمای پس از سیبویه، به مطالعه و بررسی و اظهار نظر، پیرامون آن پرداختند. در این میان، علمایی مانند اخفش اوسط (متوفی 215ق)، ابوعمر جرمی (متوفی 225ق) و ابوعثمان مازنی (248ق) بر این کتاب، اشکالاتی گرفته و در برخی از امور، با سیبویه به مخالفت پرداختند. مبرد نیز اشکالاتی که اخفش، جرمی، مازنی و سایر نحویون بر سیبویه گرفته بودند را در کتابی تحت عنوان «مسائل الغلط» جمع‌آوری نمود و خود نیز مواردی را بر آن افزود. این امر باعث گردید تا در مقابل، علمایی به دفاع از سیبویه پرداخته و به اشکالات مطرح‌شده توسط مبرد و آرا و دیدگاه‌های وی، پاسخ داده و آثاری را در این زمینه، به رشته تحریر درآورند که اثر حاضر، از جمله آنها می‌باشد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5-6</ref>.

این کتاب، مجموعا شامل 133 مسئله است که البته همه آنها، در پاسخ به مبرد در دفاع از سیبویه نیست، بلکه برخی از آنها، مسائلی است که مبرد در آنها، بر سایر نحویانی که از سیبویه اشکال گرفته‌اند نیز خرده گرفته و بر ایشان، اشکال وارد کرده است. البته علاوه بر این، اشکالات دیگری توسط مبرد بر سیبویه وارد شده که در سایر آثار موجود بوده، ولی در این کتاب، نیامده است<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>.

ابن ولاد در دفاع از سیبویه و پاسخ به مبرد، از روش علمی دقیقی پیروی نموده است که مبتنی بر سماع، قیاس، اجماع و استصحاب حال می‌باشد؛ این همان روشی است که سیر مطالعات نحوی، بر آن استوار است که البته علاوه بر آن، مبانی دیگری که موضوع کتاب، اقتضای آن را داشته نیز بدان افزوده شده است. می‌توان مهم‌ترین ویژگی‌های این رویکرد را در امور زیر، خلاصه نمود:

ابن ولاد، تمام مسائلی را که در کتاب «مسائل الغلط» آمده دنبال کرده است و میان مسائلی که مبرد در مورد آنها نظرش تغییر کرده و مسائلی که در مورد آنها تغییر رأی نداده، فرق ننهاده است. اگر مبرد مسئله‌ای را در جای دیگری از کتابش تکرار کرده باشد، ابن ولاد نیز آن را در جای دوم آورده، بی‌آنکه دوباره آن را نقد کند، بلکه تنها اشاره کرده که نقد این مسئله، قبلا گذشت. اگر دو مسئله، مشابه هم باشند، ابن ولاد دو بار آنها را نقد نکرده، بلکه در جای دوم یک بار هر دو را نقد نموده است<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>.