مکی بن حموش

مکی بن حموش

نام	مکی بن حموش
نام های دیگر	ق‍ی‍س‍ی‌، م‍ک‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍م‍وش‌ ق‍ی‍روان‍ی‌، م‍ک‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍م‍وش اب‍ن‌ ح‍م‍وش‌، م‍ک‍ی ‌ب‍ن‌ ح‍م‍وش‌ قیسی، ابی محمد مکی ابن ابی طالب قیسی، ابو محمد مکی مقری، ابو محمد بن ابی طالب ان‍دل‍س‍ی‌ ق‍ی‍س‍ی‌، اب‍و م‍ح‍م‍د م‍ک‍ی‌ ب‍ن‌ اب‍ی‌ طال‍ب‌ ح‍م‍وش‌ م‍ک‍ی‌ ب‍ن‌ اب‍ی‌ طال‍ب‌ ح‍م‍وش‌
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	437 هـ.ق
اساتید
برخی آثار
کد مولف	AUTHORCODE3551AUTHORCODE

«ابومحمد مكى بن ابى‌طالب حموش بن محمد بن مختار قيسى قيروانى قرطبى»، محدث، قارى، نحوى و مفسر اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم هجرى است.

وى در سال 355ق، در قيروان به دنيا آمد و در همان بلاد، به نشو و نمو پرداخت و در همان جا علوم عربى و دينى از جمله تفسير، حديث و فقه را آموخت. باآنكه وى داراى جايگاه اجتماعى والا و برجسته‌اى بود، متأسفانه از خانواده وى، اطلاع چندانى در دست نيست .

وى علوم ابتدايى و اوليه را نزد شيوخ و علماى قيروان آموخت و در سال 368ق، درحالى‌كه 13 سال بيشتر از عمرش نمى‌گذشت، به مصر مسافرت كرده و علوم حساب و آداب را به مدت شش سال، در آنجا آموخت. سپس در سال 174ق، به قيروان بازگشت و علوم قرآن و قرائت را در آنجا تكميل كرد و پس از آن، مجددا در سال 377ق، به مصر رفته و سپس، عازم مكه مكرمه گرديد و در خلال سال‌هاى 378ق، تا 379ق، علم قرائات را در آنجا فراگرفت. سپس به قيروان برگشت و به حفظ قرآن پرداخت و براى بار سوم، در سال 382ق، به مصر رفت، اما پس از يك سال، به قيروان مراجعت نموده و درحالى‌كه سنش از 28 سال تجاوز نمى‌كرد، به تدريس علم قرائت پرداخت. سپس در سال 387ق، به مكه رفت و تا سال 390ق، در آنجا اقامت نمود و از علما و اكابر آنجا، كسب فيض نمود. وى در سال 399ق، به اندلس رفت و پس از سفرهاى زيادى كه داشت، در قرطبه ساكن گرديد و در سال 437ق، در همان جا بدرود حيات گفت .

الف- در قيروان:

1. ابوالحسن على بن محمد قابسى (متوفى 403ق) كه فقه مالكى را از او آموخت؛

2. ابوعبدالله محمد بن جعفر قزاز (متوفى 412ق) ؛

3. ابومحمد عبدالله بن ابى‌زيد قيروانى فقيه (متوفى 386ق) .

ب- در مصر:

1. ابوبكر محمد بن على ادفوى مصرى مقرى (متوفى 388ق) ؛

2. ابوالمنعم بن عبيدالله بن غلبون حلبى مقرى (متوفى 389ق) ؛

3. عبدالعزيز بن على بن محمد ابوعدى مصرى (متوفى 381ق) ؛

4. ابوالحسن طاهر بن عبدالمنعم بن غليون (متوفى 399ق) .

ج- در مكه مكرمه:

1. ابوبكر احمد بن ابراهيم روزى؛

2. احمد بن فراس عبقسى (متوفى 456ق) ؛

3. ابوطاهر محمد بن محمد عجيفى؛

4. ابوالقاسم عبيدالله سقطى؛

5. ابوالحسن بن زريق بغدادى؛

6. ابوالعباس سوى؛

7. احمد بن محمد بن زكريا بسرى.

د- در قرطبه:

1. عبدالرحمن بن عثمان بن عفان قشيرى (متوفى 395ق) ؛

2. سعيد بن رشق الزاهد (متوفى 410ق) ؛

3. يونس بن عبدالله بن مغيث قائد الجماعه (متوفى 420ق) .

شاگردان

وى شاگردان فراوانى را تعليم داده و علماى زيادى محضر او را درك كرده‌اند. برخى از معروف‌ترين افرادى كه نزد وى تلمذ نموده و از دانش او در علم قرائت و تفسير، بهره برده‌اند، عبارتند از:

1. ابراهيم بن محمد اسدى مقرى (متوفى 462ق) ؛

2. احمد بن عبدالرحمن بن عبدالحق خزرجى مقرى (متوفى 511ق) ؛

3. احمد بن محمد بن خالد كلاعى مقرى (متوفى 432ق) ؛

4. احمد بن محمد بن عبدالله خولانى (متوفى 508ق) ؛

5. ايمن بن خالد بن ايمن انصارى (متوفى 432ق) ؛

6. بقى بن قاسم بن عبدالرئوف؛

7. بكر بن عيسى بن سعيد الكندى الزاهد (متوفى 454ق) ؛

8. جعفر بن محمد بن مكى بن ابى‌طالب (متوفى535ق) ؛

9. حازم بن محمد بن حازم مخزومى (متوفى 496ق) ؛

10. خلف بن عمر بن خلف تجيبى (متوفى 485ق) ؛

11. سليمان بن خلف بن سعد تجيبى (متوفى 474ق) ؛

12. عاصم بن ايوب اديب (متوفى 494ق) ؛

13. عبدالله بن سعيد بن حكم الزاهد (متوفى 502ق) ؛

14. عبدالله بن سهل بن يوسف انصارى (متوفى 480ق) ؛

15. عبدالله بن فرج بن غزلون يحصبى بن العسال (متوفى 487ق) ؛

16. عبدالله بن محمد بن سليمان بن الحاج (متوفى 419ق) ؛

17. عبدالله بن محمد بن عباس بن الدباغ (متوفى 463ق) ؛

18. عبدالله بن محمد بن عبدالرحمن قيسى (متوفى 436ق) ؛

19. عبدالرحمن بن محمد بن احمد (متوفى 480ق) ؛

20. عبدالعزيز بن احمد يحصبى (متوفى 400ق) ؛

21. عبدالملك بن زيادة الله بن على (متوفى 450ق) ؛

22. عبدالملك بن سراج (متوفى 489ق) ؛

23. علاء بن ابى‌المغيره فارسى (متوفى 454ق) ؛

24. على بن احمد بن ابوالفرج اموى؛

25. على بن عبدالله جذامى مقرى (متوفى 483ق) ؛

26. عيسى بن خيره ابوالاصبغ (متوفى 487ق) ؛

27. عيسى بن سهل اسدى (متوفى 486ق) ؛

28. فرج بن عبدالملك انصارى (478ق) .

آثار

وى آثار متعددى در علوم مختلف، به رشته تحرير درآورده است كه برخى از آنها عبارتند از:

الف- در علوم قرآن و تفسير (چاپ‌شده):

1. الإبانة عن معاني القرائات؛

2. اختصار الوقف على «كلا و بلى و نعم»؛

3. الإيضاح لناسخ القرآن و منسوخه و معرفة أصوله و اختلاف الناس فيه؛

4. التبصرة في القرائات؛

5. تفسير المشكل من غريب القرآن العظيم؛

6. تمكين المد في «أتى» و«آمن» و «آدم»؛

7. الرعاية لتجويد القرائة و تحقيق لفظ التلاوة؛

8. شرح «كلا و بلى و نعم» و الوقف على كل واحدة منهن في كتاب الله عز و جل؛

9. الكشف عن وجوه القرائات السبع و عللها و حججها؛

10. مشكل إعراب القرآن؛

11. الوقف على «كلا و بلى و نعم».

ب- در علوم قرآن و تفسير (چاپ‌نشده):

1. اتفاق القرّاء؛

2. اختصار أحكام القرآن؛

3. اختصار الإدغام الكبير على ألف، باء، تاء، ثاء؛

4. اختصار الألفات؛

5. اختلاف القراء في يائات الإضافة و في الزوائد؛

6. الاختلاف بين أبى‌عمرو و حمزة؛

7. الاختلاف بين قالون و ابن عامر؛

8. الاختلاف بين قالون و ابن كثير؛

9. الاختلاف بين قالون و أبى‌عمرو؛

10. الاختلاف بين قالون و حمزة؛

11. الاختلاف بين قالون و عاصم؛

12. الاختلاف بين قالون و الكسائي؛

13. الاختلاف في الرسم من هؤلاء و الحجة لكل فريق؛

14. الاختلاف في عدد الأعشار؛

15. الإدغام الكبير؛

16. الإمالة؛

17. الإيجاز في ناسخ القرآن و منسوخه؛

18. بيان إعجاز القرآن؛

19. التذكرة في اختلاف القراء السبعة؛

20. الهداية إلى بلوغ النهاية في علم معاني القرآن و تفسيره.

ج- در علوم لغت و ادبيات:

1. التذكرة لأصول اللغة العربية و معرفة العوامل؛

2. دخول حروف الجر بعضها مكان بعض؛

3. اللمع في الإعراب؛

4. المنتقى في الأخبار؛

5. الوصول إلى تذكرة كتاب الأصول، لابن السراج في النحو.

د- در اعتقادات، فقه و علم كلام و وعظ:

1. اختلاف العلماء في النفس و الروح؛

2. إسلام الصحابة؛

3. بيان الصغائر و الكبائر؛

4. بيان العمل في الحج من أول الإحرام إلى الزيارة لقبر النبي (ص) ؛

5. تحميد القرآن و تهليله و تسبيحه؛

6. الترغيب في الصيام؛

7. الترغيب في النوافل؛

8. تنزيه الملائكة من الذنوب و فضلهم على بني آدم؛

9. التهجد في القرآن؛

10. المبالغة في الذكر؛

11. المدخل إلى علم الفرائض؛

12. مسئلة الذبيح؛

13. مناسك الحج؛

14. منتقى الجوهر في الدعاء؛

15. الممتع في تعبير الرؤيا.

منابع مقاله

قيسى، ابومحمد مكى بن ابى‌طالب، «الهداية إلى بلوغ النهاية»، امارات عربى متحده، انتشارات جامعة الشارقة، 1429ق.

وابسته‌ها

مشکل إعراب القرآن / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الرعایه لتجوید القراءه و تحقیق لفظ التلاوه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الهدایة إلی بلوغ النهایة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مشکل إعراب القرآن / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح کلا و بلي و نعم الوقف علي کل واحدة منهن في کتاب الله عز و جل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الإنابة عن معاني القراءات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الکشف عن وجوه القراءآت السبع و عللها و حججها / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

التبصرة في القراءات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده