حماسه ملی ایران

حماسه ملی ایران
پدیدآوران	نولدکه، تئودور (نویسنده) فردوسي، ابوالقاسم(سراینده) علوي، بزرگ (مترجم) اصلانی، فرهاد (ویرایش و اضافات)
ناشر	نگاه معاصر
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎2ـ81ـ7028ـ622ـ978
موضوع	فردوسي‌, ابوالقاسم‌, 416 - 329؟ق‌ شاهنامه‌ - نقد و تفسير شعر فارسي‌ قرن‌ 4 ق‌ تاريخ‌ و نقد
کد کنگره	‏PIR 4495/‎ن‏‎964‎ح‏‎8

حماسه ملی ایران تألیف تئودور نولدکه، ترجمه بزرگ علوی، در این ویراست، متن ترجمه با اصل آلمانی اثر مقابله شده و اغلاط متن تصحیح شده است. گفتنی است تمام ارجاعات و پانویس‌ها با متن اصلی مقابله شده و اغلاط فراوان در شمارۀ صفحات متون ارجاعی در ترجمۀ فارسی وجود داشت که تصحیح شده است. این کتاب با ویرایش و اضافات فرهاد اصلانی به نگارش درآمده است.

گزارش کتاب

ایرانیان چه در شناخت تاریخ و فرهنگ و ادیان و زبان‌های باستانی ایران، چه در شناخت شیوۀ پیرایش انتقادی متون فارسی و چه در شناخت روش علمی پژوهش، بسیار مدیون دانشمندان غربی هستند. در زمینۀ شاهنا‌مه‌شناسی، در میان نخستین کارهای علمی و مهم که همگی در غرب انجام گرفته، باید از چهار اثر نام برد که به تریب تاریخی عبارتند از: پیرایش ژول مول فرانسوی آلمانی‌تبار که به‌ویژه به دلیل ترجمۀ بیت‌بیت کتاب به زبان فرانسوی، اهیمت بزرگی در رواج بررسی‌های بعدی شاهنامه در غرب داشت؛ دیگر کتاب «حماسۀ ملی ایران» تألیف نولدکه؛ سوم سلسله مقالات سیدحسن تقی‌زاده دربارۀ شاهنامه و پیشینۀ شاهنامه‌سرایی در مجلۀ «کاوه» چاپ برلین که گرچه به زبان فارسی بود، ولی متأثر از اثر نولدکه و در غرب منتشر شد؛ چهارم «فرهنگ شاهنامه» توسط فریتس وولف آلمانی که کمابش تمام واژه‌های شاهنامه را با نشانی آنها بر اساس پیرایش‌های مکن و مول و فولرس همراه با ترجمۀ آلمانی آنها ارائه می‌دهد.

کتاب «حماسۀ ملی ایران» با وجود ایرادات اندک بر مطالب آن، هنوز تألیفی پایه‌ای در پژوهش شاهنامه به شمار می‌رود و چنین می‌نماید که این اهمیت را هیچ‌گاه از دست ندهد. مؤلف دانشمند این کتاب کم‌حجم پربار، یکی به سبب احاطه به زبان‌های فارسی، عربی، سریانی، پهلوی، یونانی و لاتینی، و دیگر به علت نگاه دقیق و انتقادی خود، توانست هم پرتوی بر چگونگی اخبار حماسی ایران و پیشنۀ شکل‌گیری شاهنامه بیندازد و هم بسیاری از نکات این اثر سترگ را از دریچۀ انتقادی ارزیابی کند. ترجمۀ این کتاب به فارسی توسط روانشاد بزرگ علوی گامی آغازین، ولی بنیادین در راه بررسی شاهنامه در ایران و رهگشا و راهنمای معتبری برای شاهنامه‌پژوهان ایرانی بود و هست. اما نقص این ترجمه، نداشتن فهرست مطالب و نمایه‌های راهنما بود که در این چاپ، نه‌تنها این عیوب برداشته شده، بلکه با افزودن برگزیده‌ای از پژوهش‌های بعدی و نیز یادداشت‌های توضیحی دیگر، آشکارا ارزش ترجمه فزونی یافته است.

در این ویراست، متن ترجمه با اصل آلمانی اثر مقابله شده و اغلاط متن تصحیح شده است. گفتنی است تمام ارجاعات و پانویس‌ها با متن اصلی مقابله شده و اغلاط فراوان در شمارۀ صفحات متون ارجاعی در ترجمۀ فارسی وجود داشت که تصحیح شده است. ضمن اینکه آوانگاری نام‌های خاص نیز همگی با متن اصلی مقابله شده و در این ویراست طبق آن صورت ثبت شده‌اند و ضمن اعراب‌گذاری اسامی خاص و ناشناخته، اغلاط ترجمۀ فارسی برطرف شده است. اصلاح نام برخی از اسامی مربوط به افراد و قبایل عهد باستان مثلاً اربق به ارباکس، کادوشی‌ها به کادوسیان و ... نیز بالطبع انجام شده است. ضمن ویرایش متن، کوشیده شده تا انشای ترجمه به شیوۀ فعلی نگارش فارسی نزدیک‌تر گردد؛ بدین منظور جابجایی اجزای کلمه و جایگزینی برخی لغات، به دلیل ایجاد سهولت در خوانش متن توسط خوانندگان امروزی پس از گذشت حدود نود سال از ترجمۀ فارسی صورت گرفته است.

دربارۀ تهیۀ فهرست مطالب گفتنی است متن آلمانی کتاب، فهرست مختصری دارد که حدود هجده عنوان در سه بخش برای تمام فصول کتاب انتخاب شده، در این چاپ برای راحتی خوانندگان متن فارسی، به تمام فصول عنوانی بر اساس محتویات آن بخش داده شده است. نام‌گذاری فصول بر اساس محتوا و مهم‌ترین مطلب آن فصل بوده است.

پس از تهیۀ فهرست مطالب، فهرست اعلام هم ترتیب داده شده و به پایان کتاب افزوده شده است. در بخش افزوده‌های کتاب نیز پیشرفت‌های یک قرن اخیر در عرصۀ شاهنامه‌پژوهی به طور مختصر و فهرست‌وار برای علاقمندان معرفی شده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات