جواد، مصطفی

مصطفی جواد
نام کامل	مصطفی جواد مصطفی ابراهیم بیاتی
نام پدر	جواد
ولادت	1904م
محل تولد	بغداد، عراق
رحلت	17 دسامبر 1969م
طول عمر	65 سالگی
پیشه	شاعر، محقق، زبان‌شناس، مورخ
اطلاعات علمی
درجه علمی	دکتری
دانشگاه	سوربن پاریس
اساتید	أنستاس کرملی
برخی آثار	شناخت‌نامه ابوجعفر النقیب: زندگانی، آرا و اندیشه‌ها رحلة مدام دیولافوا من المحمرة إلی البصرة و بغداد الدیوان نساء الخلفاء المسمی جهات الأئمة الخلفاء من الحرائر والإماء

مصطفی جواد (1321-1388ق)، شاعر، نویسنده، محقق، مصحح، تاریخ‌دان، زبان‌شناس عراقی، عضو «المجمع العربی» در دمشق و بغداد

ولادت

مصطفی بن جواد بن مصطفی بن ابراهیم بیاتی در سال 1904م در منطقه القشلة بغداد از پدر و مادری از طایفه ترکمن به دنیا آمد. او نسب به خاندانی از غلات ساکن «قره تپه» کرکوک می‌رسانید. نیای پدرش، ابراهیم، یا نیای خودش، مصطفی، از غالیگری دست برداشته، مذهب شیعه امامی اختیار کرده و از «قره تپه» کرکوک به بغداد کوچیده بود.

پدرش، استاد جواد خیاط، از خیاطان نامور و بلندآوازه بغداد بود که دچار نابینایی شد.

از سنین کودکی به با پدرش به مجالس سوگواری امام حسین(ع) شرکت می‌کرد، در این مجالس او با بسیاری از اشعار و مراثی در سوگ اهل بیت(ع) آشنا شد و بسیاری از آن اشعار را حفظ می‌کرد. همین عامل سبب گرایش او به شعر و ادب و شکوفایی اشعارش گردید. بعدها از خود او نقل کردند شمار اشعاری که حفظ کرده بود، کمتر از بیست و پنج هزار بیت نیست.

تحصیلات

مصطفی پس از درگذشت پدر، مدتی را به اشتغال گذراند تا به مدد یکی از خویشانش به مدرسۀ جعفریۀ بغداد راه یافت و در آنجا به حفظ بیشتر متون ادبی و شعری و نیز آموختن زبان بیگانه تشویق شد.

عاقبت به دارالمعلمین راەیافت و در آنجا آشنایی و دلبستگی افزونتری بە ادبیات عربی، و تاریخ سرزمین‌های عربی زبان -به ویژه عراق- یافت.

گفته‌اند دو چیر مایه تعمیق و توسعۀ گرایشهای ادب آموزانه و تاریخ پژوهانۀ وی گردید: یکی ارتباط با پدر أنستاس کرملی(١٨۴۶-١٩۴٧م) کە ادیب و تاریخ‌دانی برجسته بود. دیگر، حضور درپاريس و ارتباط با علّامه محمّد قزوینی.

مصطفی جواد پس از خروج از دارالمعلمین، چندی به آموزگاری پرداخت. سپس در قاهره زبان فرانسه آموخت و آنگاه راهی دانشگاه سوربن در پاریس (1934-1939) شد و کارشناسی ارشد و دکتری خود را در دانشگاه سوربن در شته ادبیات عرب به پایان رسانید.

در پاریس با علامۀ قزوینی آشنایی ومراوده یافت. مصطفی جواد از قزوینی بسیار آموخت؛ او هم به این فاضل جوان اعتقاد و علاقه پیدا کرد. مصطفی جواد در پاريس بسيار صرفه جویانه زیست و تا می‌توانست از وقت و درآمدش در راه عكسبردارى و استنساخ نسخ خطی ارزشمند بهره برد. زمانی که از پاریس با درجۀ دکتری باز می‌گشت، انبوهی عکس و رونوشت نسخەهای خطی را به همراه آورد.

در سال 1939 به بغداد بازگشت و به سمت استادی در دارالمعلمین (دانشکده معارف فعلی) منصوب شد. در سال 1967 به مقام استادی تمام رسید.

وفات

سرانجام در 17 دسامبر 1969م برابر با 1388ق در بغداد درگذشت.

آثار

1. المباحث اللغویه فی العراق
2. سیّدات البلاط العبّاسی
3. دراسارت فی فلسفة النحو و الصرف و اللغة و الرسم
4. عصر الإمام الغزالي
5. الشعور المنسجم
6. الجامع الکبیر فی صناعة المنظوم و المنثور
7. تکملة الاکمال فی الاسماء و الانساب و الالقاب و ...

منابع مقاله

1. شادان، جبرییل، آشنایی با مصححان و محققان: دکتر مصطفی جواد، پیشینه پژوه واژه اندیش، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه میراث تابستان 1380 - شماره 13 ISC (‎3 صفحه - از 85 تا 87)
2. یوسف العلی، حارس اللغة، مصطفى جواد.. عالم عراقي درس العربية للملك وصحح الخطأ لرئيس الوزراء، پایگاه استقلال
3. 446 - مصطفی جواد (1321 - 1388 ق / 1904 - 1969م)، پایگاه العتبة الحسینیة المقدسة

وابسته‌ها

شناخت‌نامه ابوجعفر النقیب: زندگانی، آرا و اندیشه‌ها

رحلة مدام دیولافوا من المحمرة إلی البصرة و بغداد

الدیوان

نساء الخلفاء المسمی جهات الأئمة الخلفاء من الحرائر والإماء

الفتوة (معمار بغدادی حنبلی)

الجامع الكبير في صناعة المنظوم من الكلام و المنثور

المختصر المحتاج إليه من تاريخ الحافظ أبي عبد الله محمد بن سعيد بن محمد بن الدبيثي

الجامع المختصر في عنوان التواريخ و عيون السير

تلخیص مجمع الآداب في معجم الألقاب

الحوادث الجامعة و التجا‌رب‌ النا‌فعة فی‌ الما‌ئة السا‌بعة

الإكمال في رفع الإرتياب عن المؤتلف و المختلف في الأسماء و الكنى و الأنساب

تكملة إكمال الإكمال في الأنساب و الأسماء و الألقاب

التمام في تفسير أشعار هذيل مما أغفله أبو سعيد السکري

رحلة أبي طالب خان إلی العراق و أُوروبة

مختصر التاریخ

بغداد بأقلام رحالة

الربط الصوفية البغدادية و أثرها في الثقافة الإسلامية

قل و لاتقل

في التراث العربي؛ التا‌ریخ‌ - الخطط - الأدب‌ - اللغة - التراث‌ الشعبي‌ - النقد

مشهد الكاظمين علیهما السلام

ابو جعفر النقيب

سيدات البلاط العباسي

رحلة نیبور الکاملة إلی العراق