فرهنگنامه کودکان و نوجوانان

فرهنگنامه کودکان و نوجوانان
پدیدآوران	شوراي کتاب کودک (نویسنده) ميرهادي، توران (خمارلو) (گردآورنده) جهانشاهي، ايرج (گردآورنده) فخاري‌نيا، پروين (گردآورنده)
ناشر	شرکت تهيه و نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1382
چاپ	جلدهاي 4,7 چاپ يکم جلدهاي 2,3,8 چاپ دوم جلد ششم چاپ سوم جلدهاي 1,5 چاپ چهارم جلد ششم و هفتم اين کتاب زير نظر توران ميرهادي و ايران گرگين مي باشد
کد کنگره	‏/ف37 / 36 AG

فرهنگنامه کودکان و نوجوانان دایرةالمعارفی عمومی است که اطلاعات پایه‌ای علوم را با بیانی ساده و همراه با تصویر و نقشه و نمودار و جدول، در اختیار خوانندگان ده تا شانزده‌ساله قرار می‌دهد.

تاریخچه

شورای کتاب کودک در نخستین همایش شورا در ١٣٣٢ش ضرورت تألیف دایرةالمعارفی برای کودکان و نوجوانان ایرانی را مطرح کرد.

در پاییز ١٣٥٨ تدوین این دایرةالمعارف، با فعالیت داوطلبانۀ گروهی از مترجمان و نویسندگان و پژوهشگران و سرمايۀ شخصى، آغاز شد.

در ١٣۶٠ش اولین مقاله‌ها نوشته شد و کتاب راهنمای نویسنده و ويراستار، تأليف ایرج جهان‌شاهی، به چاپ رسید.

در ١٣۶٣ش نیز جزوه‌ای به نام صدویک نکته منتشر شد، برای راهنمایی مؤلفانی که تازه آغاز به همکاری کرده بودند.

در ١٣۶٢ش شورای احرایی فرهنگنامه شكل گرفت. در ١٣۶٨ش فرهنگنامه سازمان مستقلی یافت و زیر نظر دبیران اجرایی و شورای اجرايى وشوراى ويراستاران، تأليف فرهنگ‌نامه‌ را پیش برد.

شورای مدیریت و فعالیتهای آن

در تألیف مقاله‌های آن بیش از ۲۵۰ استاد و متخصص رشته‌های مختلف همکاری داوطلبانه می‌کنند. کلیۀ فعالیت‌های فرهنگنامه در شورای کتاب کودک، زیر نظر شورای اجرایی فرهنگنامه و دبیر آن توران میرهادی و سرویراستار آن خانم ایران گرگین صورت می‌گرفت که بعد از سال ۱۳۹۳، خانم میرهادی پس از ۵۳ سال کار مداوم برای رشد و تعالی فرزندان این سرزمین، به دلیل مشکلات جسمی، از عضویت در هیأت مدیرۀ شورای کتاب کودک کناره‌گیری کردند و وظایف دبیر اجرایی فرهنگنامه به شورای مدیریت واگذار شد. این شورا با همکاری خانم‌ ایران گرگین و دکتر سید صادق سجادی به‌عنوان سرویراستاران فرهنگنامه می‌کوشند بر سرعت تألیف و انتشار جلدهای بعدی فرهنگنامه بیفزایند.

از برنامه‌های شورای مدیریت روزآمدسازی جلدهای چاپ شده است که تاکنون جلدهای یک، دو و سه روزآمد چاپ شده است. همچنین از دیگر کارهای این شورا قرار دادن مقاله‌ها در فضای مجازی است که تاکنون به تعداد 1352 مقاله رسیده است. پیش‌بینی می‌شود که مجموعۀ فرهنگنامه در ۲۶ جلد، با نظم الفبایی با بیش از پنج هزار مقاله و چند هزار تصویر شامل عکس، نقاشی، نقشه، جدول و نمودار منتشر شود. جلد 22 که آخرین جلد چاپ شدۀ فرهنگنامه می‌باشد دربردارندۀ مقاله‌های حرف گ از گابن تا گیوه و حرف ل از لائوتسه تا لینه است. شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان چاپ و نشر این مجموعه را به‌عهده دارد.

ویژگی‌های فرهنگنامه

این اثر نخستین کتاب مرجعی است که به فارسی، همراه با تصاویر، با توجه به تاریخ و فرهنگ ایران و منطقه، برای کودکان و نوجوانان تألیف شده است و در 37 رشته از دانش مقاله دارد. پیش از آن، صرفاً کتاب‌های اطلاعات عمومی و دانستنى‌ها منتشر شده بود، نه دایرةالمعارفی دقیق و معتبر برای دانش آموزان.

مقالات فرهنگنامه با بررسی کتابهای درسی دورۀ ابتدایی وراهنمایی و دایرةالمعارفهای فارسی و انگلیسی، با توجه به نیازها و دانش پایۀ کودکان و نوجوانان، نوشته شده است.

بررسی و گزینش موضوع‌ها و مدخل‌ها با مشورت گروهی از متخصصان رشته‌های گوناگون و کارشناسان آموزش و پرورش صورت گرفته است. مقالات بر اساس معتبرترين منابع تألیف و در صورت نیاز بازنویسی شده‌اند. در تهیه مقالات از ترجمه صرف پرهیز شده است و در صورت استفاده از منابع خارجی، مقاله را به‌گونه‌ای درمی‌آورند كه برای کودک و نوجوان ایرانی سودمند باشد. ویرایش محتوایی بر اساس تخصص، در این مرحله انجام می‌شود.

عموماً گزیده‌ای از مقالات به تعدادی کودک و نوجوان داده می‌شود تا دربارۀ مناسب بودن زبان و محتوای آنها نظر بدهند. بررسی این نظرها، نویسندگان و مسئولان فرهنگنامه را در طراحی مقاله‌ها و گزینش محتوا و شیوۀ تنظیم آگاهی‌ها و چگونگی زبان و بیان مقاله یاری می‌دهد. هر مقاله پیش از ویرایش نهایی از نظر گروهی از متخصصان موضوعی ومشاوران هیئت مدیرۀ شورای کتاب کودک می‌گذرد.

توانمندسازی همکاران

برای توانمندسازی داوطلبان همکاری با فرهنگنامه، کارگاه‌های نویسندگی تأسیس شده است. هر ماه نیز برای تبادل تجربیات و هماهنگی میان متخصصان موضوعی و نویسندگان و ویراستاران، جلسۀ هم‌اندیشی برگزار می‌شود.

جوایز

تاکنون به فرهنگنامه جوایز کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (۱۳۷۷)، ترویج علم ایران (۱۳۷۹) و بهترین مقاله‌های دینی در دائرةالمعارفها (۱۳۸۳) کتاب برگزیدهٔ شورای کتاب کودک (1385)اعطا شده است.

منابع مقاله

1. پایگاه فرهنگنامه کودکان و نوجوانان
2. مختاری ،تارا؛ دانشنامه و دانشنامه‌نگاری، تاریخچه، روش‌هاو نمونه‌ها؛ زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، کتاب مرجع، 1399.