ام‍ي‍دی طه‍رانی، ارج‍اس‍ب ب‍ن‌ ع‍ل‍ی

ام‍ي‍دی طه‍رانی، ارج‍اس‍ب ب‍ن‌ ع‍ل‍ی
نام کامل	ارجاسب بن علی امیدی طهرانی
تخلص	امیدی
نام پدر	شیخ علی تهرانی
ولادت	864ق
محل تولد	تهران
رحلت	۹۲۹ق
مدفن	طرشت
طول عمر	65 سال
مذهب	تشیع
پیشه	شاعر، پزشک
اطلاعات علمی
اساتید	جلال‌الدین دوانی

ارجاسب بن علی امیدی طهرانی (۸۶۴ - ۹۲۹ق)، متخلص به امیدی، ملقب به «سعدالدین» و«رکن الدین»، شاعر قصیده سرا و پزشک صفوی

ولادت

سعدالدین مسعود ارجاسب تهرانی در سال 864ق در تهران به دنیا آمد، پدرش شیخ علی تهرانی بود. پدرانش رئیس و کدخدای تهران بوده‌اند که در آن زمان قصبه‌ای از توابع ری بود.

تحصیلات

در جوانی به شیراز رفت و در محضر جلال‌الدین دوانی (۸۳۰-۹۰۸ق) از قضات دانشمند و محقق آن زمان به فراگیری علوم، از جمله پزشکی پرداخت و در همان‌جا نام «مسعود» و تخلص «امیدی» را از استاد خود گرفت.

امیدی علاوه بر شیراز به شهر‌های اصفهان، قم، کاشان، تبریز و هرات نیز سفر کرد. وی معاصر شاه اسماعیل اول صفوی بود. بیشتر اشعار او مدیحه است. امیدی چند تن از وزیران صفویه، از جمله امیر یاراحمد اصفهانی، ملقب به نجم ثانی را مدح گفته است.

متأسفانه منابع از این بخش زندگی وی تا سه سال آخر حیاتش هیچ نشانی به دست نداده‌اند و آن همان همراه شدن وی در سال 927 با اردوی سام‌میرزای دوساله (متوفی 975) و دورمیش‌خان (متوفی 932) له‌له سام‌میرزا و خواجه حبیب‌الله ساوجی (متوفی 932) وزیر دورمیش‌خان به سوی هرات است که طبق قول خواندمیر دو سال طول می‌کشد. امیدی در این دو سال چنان دل‌های عام و خاص را صید خود می‌کند که مهارمهام امور را به دستش می‌سپارند. آنقدر که برای دریافت مجوز بازگشتِ ناچار به شهرش، متوسل به الحاح و اصرار می‌شود. البته قصاید مدحی وی که حدود 70 درصد حجم دیوان کوچکش را به خود اختصاص داده؛ هرچند در لفافه، اما حاوی اطلاعات ذی‌قیمت در باب زندگی وی و تا حدی ممدوحانش است.

از سروده‌های امیدی می‌توان دریافت که او مسلمان و شیعی بوده است. ستایش پیامبر و اهل بیت(ع)، به‌خصوص امام علی(ع)، در سروده‌های وی به چشم می‌خورد.

امیدی پس از مدت‌ها دوری از زادگاه، در ۹۲۹ق به تهران بازگشت.

وفات

گفته‌اند که در همان سال با پیشوای فرقه نوربخشیه، شاه قوام‌الدین نوربخش، بر سر آبِ مزرعه‌ای که در ری داشت منازعه کرد و در میان جنگ و جدال زخم برداشت و کشته شد. پیکر امیدی در طرشت تهران به خاک سپرده شد.

آثار

از آثار امیدی دیوان وی و یک ساقی نامه مختصر و دو بیت از یک مثنوی به جا مانده است. دیوان او حاوی قصیده، غزل، قطعه و رباعی است و دست نوشته‌های بسیاری از آن باقی است. ساقی نامه امیدی به پیروی از حافظ سروده شده است. این ساقی نامه در تذکره‌هایی مانند تذکره میخانه و آتشکده آذر آمده است. دو بیت از یک مثنوی امیدی را زنوزی در کتاب خود آورده است. صاحب تذکره میخانه شیوه سخن امیدی را مشابه ظهیر فاریابی دانسته است.

منابع مقاله

1. ریحانی منفرد، نسترن، دایرة‎المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج10، تهران، مرکز دایرة‎المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1388.
2. شفیعیون، سعید، امیدی تهرانی،کهن‌گرای نوجوی (بررسی زندگی و شعر یکی از شاعران کم‌شناخته شده جریان‌ساز قرن دهم)، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله متن پژوهی ادبی بهار 1401- شماره 91 رتبه ب (وزارت علوم/ISC (‎25 صفحه - از 263 تا 287 )
3. نصیری، محمدرضا، اثرآفرینان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ج1، تهران، چاپ دوم، 1384ش.

وابسته‌ها

دیوان امیدی رازی (تهرانی)