عناصر هندواروپایی در زبان حوری

عناصر هندواروپایی در زبان حوری
پدیدآوران	فورئه، آرنو (نویسنده) بومهارد، آلن (نویسنده) شکیبا، فهیمه (مترجم)
ناشر	دانشگاه رفسنجان
مکان نشر	رفسنجان
سال نشر	1399
شابک	‎5ـ08ـ6908ـ622ـ978
کد کنگره	‏

عناصر هندواروپایی در زبان حوری تألیف آرنو فورئه، آلن بومهارد، ترجمه فهیمه شکیبا؛ این کتاب دربارۀ زبان حوری و ارتباط آن با هندواروپایی است. امروزه بر اثر مطالعات انجام‌شده بر روی شاخه‌های زبانی، روشن است که حوری زبانی هندواروپایی نیست؛ با این وجود نویسندگان این کتاب، با تأکید بر این مطلب سعی کرده‌اند عناصر هندواروپایی را در زبان حوری بیابند.

گزارش کتاب

حورّی زبان پادشاهی میتانی و متعلق به اواخر هزارۀ سوم تا میانۀ قرن سیزدهم ق.م. بوده و از حدود 1100 ق.م. به بعد دیگر نشانی از این زبان دیده نشده است. این زبان از میان زبان‌های خاور نزدیک باستان، اهمیت زیادی دارد؛ اما در مقایسه با زبان‌های اکدی و حتّی، کتیبه‌های کمی از آن باقی مانده است. محل سکونت این قوم از کتیبه‌های 2230 ق.م. شمال عراق یا آناتولی شرقی دانسته شده است. با این وجود آثارشان در سومر باستان نیز دیده شده است. حِتّی‌ها هم از 1400 ق.م. به بعد به آنها اشاره کرده‌اند. اولین حضور حوری‌ها در شمال عراق و شمال شرق سوریه بوده است. در هر دو منطقه از 2230 ق.م. به بعد، جمعیتی از حوریان از دریای مدیترانه به سمت آناتولی مشاهده می‌شوند.

مهم‌ترین سند دربارۀ زبان حوری نامۀ معروف شاه میتانی توشرته به فرعون آمن‌حوتب است که در 1365 ق.م. نوشته و با عنوان نامۀ میتانی شناخته شده است. این نامه جمعاً دوازده نامه و دو لیست هدیه است که توشته به دربار مصر فرستاده است. خلاف دیگر نوشته‌های توشرته که به زبان اکدی است، این نامه به حوری است. بیش از 500 خط است و احتمالاً همراه ضیافت عروسی شاهزاده، در سفر به دربار مصر فرستاده شده است.

این کتاب دربارۀ زبان حوری و ارتباط آن با هندواروپایی است. امروزه بر اثر مطالعات انجام‌شده بر روی شاخه‌های زبانی، روشن است که حوری زبانی هندواروپایی نیست؛ با این وجود نویسندگان این کتاب، با تأکید بر این مطلب سعی کرده‌اند عناصر هندواروپایی را در زبان حوری بیابند. آنها با آوردن شواهدی از ریشه‌های فعلی مشترک و صورت‌های دستوری معتقدند این دو زبان در لایه‌های زیرین با هم ارتباطی تنگاتنگ داشته و احتمالاً هر دوی آنها نیای مشترکی به نام آسیای آغازی داشته‌اند.

در بخش اول این کتاب با عنوان مقدمه به قدمت و جایگاه زبان حوری و کتیبه‌های آن پرداخته شده و دربارۀ نظام حرف‌نویسی آن صحبت شده است. در بخش دوم، واج‌شناسی، نظام نوشتاری و متون نوشته‌شده به حوری اوگاریتی و نامۀ میتانی برسی شده است. در بخش سوم دربارۀ ساخت اشتقاقی و نحو زبان حوری بحث شده و در بخش چهارم ساخت اسم و ارگتیو در حوری و هندواروپایی آغازی با هم مقایسه شده‌اند. بخش پنجم دربارۀ کاربرد ضمایر، اعداد، حروف اضافه، حروف ربط و قیدهای حوری و برابرهای هندواروپایی آنها و بخش ششم دربارۀ ساخت فعل در هر دو زبان است. بخش هفتم شامل واژه‌نامه‌ای است از زبان حوری که بخش اعظمش از کتاب «واژه‌نامۀ زبان حوری لاروش» اقتباس شده است. اما آنچه این کتاب را ارزشمند کرده، بخش هشتم آن است که در آن واژگان حوری، معادل‌شان در هندواروپایی آغازی و مثال‌هایی از شاخه‌های زبان‌های هندواروپایی در ارتباط با هر واژه آورده شده است. در انتهای این بخش پیوستی آورده شده که در آن ریشه‌های مشترک و مهم زبان‌های حوری و هندواروپایی ذکر شده است. در بخش پایانی اطلاعات مفصلی دربارۀ هندواروپایی آغازی، واج‌شناسی، ساخت واژه، اسم و فعل در هندواروپایی آغازی ذکر شده و با زبان پیش‌حوری تطبیق داده شده است.

بعد از انتشار متن اصلی کتاب، الکسی کاسیان ـ پژوهشگر روسی ـ نقدی بر آن نوشت و نویسندگان نقد او را در مقاله‌ای پاسخ دادند و شماری عناصر را برای تأیید ادعای خود ضمیمۀ آن کردند.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات