التفسير الوسيط (زحیلی)

التفسیر الوسیط (زحیلی)
پدیدآوران	زحیلی، وهبه (نویسنده)
ناشر	دار الفکر المعاصر ج: 1, 3
مکان نشر	بیروت - لبنان ج: 1, 3
سال نشر	1422 ‌‎ق یا 2001 م
چاپ	1
شابک	‎1-57547-818-8
موضوع	تفاسیر اهل سنت - قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	3
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏98‎‏ ‎‏/‎‏ز‎‏3‎‏ت‎‏7‎‏ ‎‏1380
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، الوسيط (ابهام‌زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، تفسیر الوسیط (ابهام‌زدایی) را ببینید.

التفسير الوسيط، تأليف وهبه زحيلى، به زبان عربى و در 3 جلد تنظيم شده است.

نكات زير در اين تفسير قابل توجه است:

1. بيان مدلول آيات با دقت و با اسلوبى روان و ساده و جذاب.
2. ارائه اسباب نزول صحيح آيات.
3. توأم بودن تفسير آيه به آيه با تفسير روايى متشكل از روايات صحيحه‌اى كه از لحاظ مغز و محتوى متناسب با آيات است.
4. دورى از روايات اسرائيلى در بيان قصص قرآن.
5. همراه بودن تفسير مأثور و معقول و تكيه بر تفاسير مهم پيشينيان و معاصرين با توجه به اختلاف ديدگاه‌هاى آنها.
6. تبيين كلمات مهم.
7. نقل شأن نزول در ذيل آيات.
8. بيان نكات اعرابى و بيانى در حد ضرورت، در ابتداى هر دسته آيات.

مؤلف در مقدمه خود، درباره چگونگى شكل‌گیرى اين تفسير، نوشته است: به مدت هفت سال از 1992-1998م، در راديو سوريه و راديو صداى مردم، به ترتيب هر روز به مدت شش دقيقه (غير از روز جمعه)، بحثى به نام قصص قرآن و (در راديو صداى مردم) سه روز در هفته به مدت 10 دقيقه با عنوان «قرآن و زندگى» سخنرانى داشتم. مجموعه قصص قرآن بعدها به نام «القصة القرآنية: هداية و بيان» چاپ و منتشر شد. بعد از اتمام قصص قرآنى، تفسير قرآن را از ابتداى آن، آغاز كرده و تا به انتهاى قرآن ادامه دادم. مجموعه اين سخنرانى‌ها، به شكل تفسير الوسيط درآمد. بر اين اساس اين تفسير جهت مخاطبان عام، بيان شده و ارتباط بيشترى با زندگى روزمره مردم داشته است.

هدف اساسى مفسر، اثبات اين نكته است كه اسلام، دين زندگى و قرآن، كتاب امروزى آن است و مسلمان مى‌تواند و بايد با فهم صحيح از آيات الهى، زمينه عمل به آن را در دنياى مادى‌گرى و پرفريب و هياهوى امروز، فراهم نمايد. تلاش مفسر در جهت احياى مبانى فكرى و عملى قرآن در جوامع اسلامى است و اين امر را با مطرح كردن مباحث عقيدتى، فقهى و عملى آن با بيانى ساده، شيوا و امروزين، پى گرفته است. اين امر، قالب تحليلى و اجتهادى به تفسير مى‌دهد.

روش كلى مفسر در بيان و توضيح آيات قرآنى را مى‌توان اين‌گونه ترسيم كرد: سوره را با اشاره به مكى يا مدنى بودن آن (در بعضى موارد) آغاز مى‌نمايد و گاه نگاهى به فضل سوره، وجه تسميه و ثواب تلاوت آن مى‌كند. مقدمه هر سوره را با سخنى در مورد دسته آيات اولى آن پى مى‌ريزد. عنوان‌بندى دسته آياتى كه موضوع واحدى را تشكيل مى‌دهند، از ديگر هنرهاى ايشان است. اين عنوان، به دنبال خود پيش‌مطلبى را به‌مثابه تمهيدى براى دسته آيات، خواهد داشت؛ مانند عنوان «عقوبة القصاص» در مقدمه آيات 178 و 179 بقره، ج1، ص83. مؤلف سپس به تفسير و تبيين دسته آيات مى‌پردازد، امّا نه به شكل آيه به آيه، بلكه به‌عنوان يك كل واحد.

در تبيين دسته آيات، از آيات ديگر و همچنين روايات صحيح (از ديدگاه مفسر) بهره فراوان مى‌برد؛ از اين جهت، تفسير الوسيط چهره مأثور و آيه به آيه‌اى به خود مى‌گیرد. در اين بين است كه قدم‌به‌قدم، از شأن نزول آيات مدد مى‌جويد و در توضيح مطالب از آن بهره مى‌برد. اين شيوه تفسيرى كه كل مجموعه آيات را با هم تبيين مى‌كند، متأثر از جايگاه مفسر به‌عنوان سخنران راديويى و شنوندگان عام آن است؛ بر اين اساس در متن تفسير، مجالى براى بحث‌هاى لغوى و توضيح كلمات، نخواهد داشت و اين امر را غالباً در پاورقى انجام مى‌دهد.

با توجه به اين نكته (چگونگى شكل‌گیرى تفسير الوسيط كه برنامه‌اى راديويى بوده است)، رد پايى از نقل اقوال مفسرين يا فرقه‌هاى مختلف، ديده نمى‌شود و لابه‌لاى بحث‌ها ديدگاه حنفى فقهى و اشعرى فكرى خود را بيان مى‌دارد؛ مانند تفكر اشعرى‌گرى در بحث رؤيت خداوند.

مؤلف، بحث‌هاى فقهى - قرآنى را ذيل آيات الاحكام، نه به گستردگى تفسير المنير، اما با اهميت دنبال مى‌كند و با عنوان‌هایى كه حاكى از به‌روز بودن آن احكام است، سعى در تبيين و ذكر فلسفه آنها دارد؛ مثلاًر.ک: ج1، ص78 و 79، ذيل آيه 173 بقره، بحث حليت و حرمت انواع گوشت‌ها.

مؤلف، نقل داستان‌هاى قرآنى حوادث و زندگى انبيا را همچون تفسير المنير، بااهميت مى‌داند و با احتراز از روايات اسرائيلى به كمك روايات صحيح، آن را دنبال مى‌نمايد.

شيوه القاء مطالب از رسه‌گانه عمومى، مجال ورود به بحث‌هاى موضوعى متناسب با دسته آيات را در اختيار او گذاشته است؛ بدين جهت، مباحث فراوانى را مطرح مى‌نمايد؛ مثلاًر.ک: الحرية‌الدينية في الإسلام، ج1، ص148، ذيل آيه 256 بقره؛ الإنفاق في سبيل الله و آدابه، ج1، ص152، ذيل آيه 261 بقره و...

اثبات اصول عقايد در قرآن فراوان مطرح است. مفسر نيز در مقاطع مختلف به آن پرداخته و مسائلى را در توحيد و صفات الهى، نبوت و معجزات و فلسفه آن و معاد و اثبات آن، بيان كرده است.

مؤلف در خاتمه متذكر مى‌شود كه برخلاف تفسير المنير، كه داراى فهرست موضوعى مفصلى است و هر جلد نيز فهرست جداگانه‌اى را نيز در بر دارد، تفسير الوسيط از هرگونه فهرستى، محروم بوده و فقط به ترتيب آيات مى‌توان مطلبى را در آن جستجو كرد و مجلدات سه‌گانه آن از فهرست مطالب بى‌بهره‌اند.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى، ج1، ص1146، به كوشش بهاءالدين خرمشاهى.