سرزمین جدید: ایران در آغاز پهلوی

سرزمین جدید: ایران در آغاز پهلوی
پدیدآوران	فون گرفه، آکسل (نویسنده) فیروزآبادی، سعید (مترجم)
ناشر	هنر معاصر
مکان نشر	تهران
سال نشر	1400
شابک	‎2ـ3ـ97852ـ622ـ978
کد کنگره	‏

سرزمین جدید: ایران در آغاز پهلوی تألیف آکسل فون گرفه، ترجمه سعید فیروزآبادی؛ به طور کلی این کتاب در اصل گزارشی تبلیغاتی است که ارتش آلمان برای معرفی و ارزیابی سرزمینی باستانی با حکومتی نوظهور در همسایگی شبه‌قارۀ هند که برای نازی‌ها اهمیت بسیار داشت، آن را تهیه کرده است؛ از این‌رو شاهد تعریف و ستایش دائمی از شخصیت رضاشاه و موقعیت تازه‌یاب کشور ایران در زمانۀ پهلوی اول هستیم.

گزارش کتاب

این کتاب با عنوان «سرزمین جدید: ایران در آغاز پهلوی» پیش از این در سال 1316 شمسی و اندکی پیش از شروع جنگ جهانی دوم در مجموعه‌ای از انتشارات آتلانتیس به چاپ رسیده است. کتاب‌های این مجموعه دربارۀ هند، ایتالیا، ژاپن و دیگر کشورهایی است که بعدها نازی‌ها در آلمان روزگار هیتلر، تلاش کردند تا برخی از آنها را جزئی از ایدئولوژی، خاک و قلمرو خود کنند. نمی‌توان ادعا کرد که این تقارن برنامه‌ریزی شده بود؛ با این حال ایران نیز که همواره یکی از مهم‌ترین مسائل استراتژیک «قدرت‌های بزرگ» بوده است، در میان این کتاب‌ها قرار گرفت.

مجموعۀ آنتانتیس قصد داشت با کتاب‌های خود، گزارشی کل‌نگر، توصیفی و در زمانۀ خود دقیق از کشورهای ذکرشده ارائه کند. در نتیجه این کتاب نمونۀ تصویری کمیاب و بااهمیتی از موقعیت حکومت، شرایط جامعه و زندگی مردم ایران در آستانۀ برآمدن سلسلۀ پهلوی است و همین‌طور پیشرفت‌های ناگهانی کشوری کم‌رشد را از چشم یک ناظر خارجی نشان دهد.

این کتاب دومین کتاب از مجموعۀ کتاب‌های پروژه‌ای است که بر مطالعه، آرشیو و مستندسازی تاریخ و فرهنگ صدسال اخیر ایران تمرکز دارد.

آکسل فون گرفه، عکاس و روزنامه‌نگار آلمانی (1900 ـ 1946 م) در ارتش رایش سوم خدمت می‌کرد. او مأموریت داشت تا گزارشی جامع از مدرنیزاسیون ایران تحت زمامداری رضاشاه پهلوی، گردآوری و تهیه کند تا در شناسایی وزن، قوه و جهت ایران در بازی قدرت‌ها و پس از آن در جریان جنگ دوم جهانی به کار حکومت مطبوع‌اش بیابد. یادداشت وزیر خارجۀ هیتلر در چاپ اصلی کتاب، بیانگر اهمیت ایران در سیاست بین‌المللی و جایگاه این گزارش در دستگاه دیپلماسی وقت آلمان است. از دیگر موارد مرتبط با این گزارش می‌توان به توجه آلمان نازی به جبهۀ جنوبی جنگ با متفقین و زیرنظر داشتن رویدادها و تحولات سیاسی منطقۀ غرب آسیا از جمله فروپاشی سلسلۀ قاجار اشاره کرد.

گزارش مصور گرفه با مقدمه‌ای دربارۀ شکوه باستانی ازدست‌رفتۀ ایرانیان و هم‌زمان با آن توصیف پادشاهی جدید ایران پس از فروپاشی قاجار آغاز شده و سپس با ارائۀ اطلاعاتی کاوش‌شده و مستند و نوشتن دربارۀ جغرافیا، تاریخ، فرهنگ، مردم‌شناسی و شهرهای ایران ادامه می‌یابد. در سراسر کتاب، مکان تصاویر مشخص شده و هر کدام با توضیحی همراه شده‌اند. او روزنامه‌نگاری مسلط به روش‌های رسانه‌ای حزب نازی است که با هدف به‌تصویر کشیدن آخرین تحولات اجتماعی و سیاسی روز ایران و تهیۀ یک مستند تبلیغاتی، به کشوری در حال توسعه سفر کرده است. با باور او با برآمدن سلسلۀ پهلوی، کشور ایران پس از سالیان طولانی آشوب، انزوا و غفلت تاریخی، روند مدرن‌شدن را آغاز کرده و با راهبری دیکتاتوری وطن‌پرست و برخوردار از انضباط نظامی چون رضاشاه به‌مرور از کشمکش قدرت‌های کهن چون روسیه و انگلستان رهایی یافته است.

شیوۀ نوشتاری گرفه در بیان مطالب، توضیح مکان‌ها، موقعیت‌ها و تصاویر، خلاصه و کارکردگرایانه و خبری است. او در توصیفات خود ستایشگر رویکرد پهلوی اول در مدرنیزاسیون کشور است و از دست‌آوردهای این حکومت در زمینۀ توسعۀ مقطعی ایران تمجید می‌کند.

به طور کلی این کتاب در اصل گزارشی تبلیغاتی است که ارتش آلمان برای معرفی و ارزیابی سرزمینی باستانی با حکومتی نوظهور در همسایگی شبه‌قارۀ هند که برای نازی‌ها اهمیت بسیار داشت، آن را تهیه کرده است؛ از این‌رو شاهد تعریف و ستایش دائمی از شخصیت رضاشاه و موقعیت تازه‌یاب کشور ایران در زمانۀ پهلوی اول هستیم.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات