۱۱۶٬۸۵۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''خاطرات امان‌الله زندش از مجاهدین جنگل''' تألیف امان‌الله | '''خاطرات امان‌الله زندش از مجاهدین جنگل''' تألیف [[زندش، امان‌الله|امان‌الله زندش]]، به کوشش [[یوسفدهی، هومن|هومن یوسفدهی]]؛ این کتاب خاستگاه و جایگاه تعداد قابل توجهی از رجال و رزمندگان نهضت جنگل را بازگو می‌کند که در خاطرات سران و فرماندهان جنگل که تاکنون منتشر شده‌اند، نمی‌توان یافت و از مهم‌ترین و معتبرترین منابع در این‌باره است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
تا کنون خاطرات برخی از شخصیت‌های سیاسی و نظامی نهضت جنگل انتشار یافته است یا خویشاوندان و مطلعان برای آنان یا دربارۀ آنان نوشته‌اند که فهرست طویلی از آنها را می‌توان به دست داد. هر کدام از این کتاب‌ها و یادداشت‌ها، راوی بخشی از وقایع و حقایق نهضت جنگل به شمار می‌آیند. | تا کنون خاطرات برخی از شخصیت‌های سیاسی و نظامی نهضت جنگل انتشار یافته است یا خویشاوندان و مطلعان برای آنان یا دربارۀ آنان نوشته‌اند که فهرست طویلی از آنها را می‌توان به دست داد. هر کدام از این کتاب‌ها و یادداشت‌ها، راوی بخشی از وقایع و حقایق نهضت جنگل به شمار می‌آیند. | ||
اما این کتاب، یعنی خاطرات امان‌الله زندش که خاطرات یکی از نیروهای رزمندۀ جنگل است، دربرگیرندۀ اطلاعات ارزشمندی دربارۀ وقایع نهضت جنگل و وضعیت اجتماعی گیلان در اواخر دورۀ قاجار و ربع اول سلطنت پهلوی است. تصویر دست‌نوشت و پاکنویس‌شدۀ نویسنده باقی مانده است که این تصحیح از روی آن انجام گرفته است. | اما این کتاب، یعنی خاطرات [[زندش، امان‌الله|امان‌الله زندش]] که خاطرات یکی از نیروهای رزمندۀ جنگل است، دربرگیرندۀ اطلاعات ارزشمندی دربارۀ وقایع نهضت جنگل و وضعیت اجتماعی گیلان در اواخر دورۀ قاجار و ربع اول سلطنت پهلوی است. تصویر دست‌نوشت و پاکنویس‌شدۀ نویسنده باقی مانده است که این تصحیح از روی آن انجام گرفته است. | ||
امان‌الله‌خان زندش حدود سال 1283 در سسطلان فومن در خانواده‌ای کشاورز متولد شد. او در کودکی و نوجوانی گریزان از آموزش و بی‌علاقه به تحصیل بود و در جامعۀ بی‌سواد آن روز، کورسوادی در حد نوشتن و خواندن داشت. او روستایی ساده‌ای بود که مجذوب ظاهر مجاهدین و توجه مردم به آنها شد و در پی رؤیا به سمت میرزا کوچک‌خان کشیده شد. او ظاهراً در بهمن 1298 و کوتاه‌زمانی پیش از آخرین ملاقات میرزا کوچک‌خان و آذری، در حالی که پانزده‌سال بیشتر نداشت، به جنگلی‌ها پیوست و با وجود نوجوانی از همان ساعات اولیۀ پیوستن به جنگلی‌ها در زمرۀ همراهان شخصی میرزا قرار گرفت. او به تأسی از درویش‌علی کلاشمی که از فرماندهان مجاهدین بود، نگارش سرگذشت خود را از سال 1299 آغاز کرد و میرزا هم از این موضوع اطلاع داشت و از مشکل کم‌سوادی او نیز آگاه بود؛ با این وجود از مشهدی بالام پاتاوانی خواست که اطلاعات مربوط به اوایل کار جنگلی‌ها را برایش تقریر کند. | [[زندش، امان‌الله|امان‌الله‌خان زندش]] حدود سال 1283 در سسطلان فومن در خانواده‌ای کشاورز متولد شد. او در کودکی و نوجوانی گریزان از آموزش و بی‌علاقه به تحصیل بود و در جامعۀ بی‌سواد آن روز، کورسوادی در حد نوشتن و خواندن داشت. او روستایی ساده‌ای بود که مجذوب ظاهر مجاهدین و توجه مردم به آنها شد و در پی رؤیا به سمت میرزا کوچک‌خان کشیده شد. او ظاهراً در بهمن 1298 و کوتاه‌زمانی پیش از آخرین ملاقات میرزا کوچک‌خان و آذری، در حالی که پانزده‌سال بیشتر نداشت، به جنگلی‌ها پیوست و با وجود نوجوانی از همان ساعات اولیۀ پیوستن به جنگلی‌ها در زمرۀ همراهان شخصی میرزا قرار گرفت. او به تأسی از درویش‌علی کلاشمی که از فرماندهان مجاهدین بود، نگارش سرگذشت خود را از سال 1299 آغاز کرد و میرزا هم از این موضوع اطلاع داشت و از مشکل کم‌سوادی او نیز آگاه بود؛ با این وجود از مشهدی بالام پاتاوانی خواست که اطلاعات مربوط به اوایل کار جنگلی‌ها را برایش تقریر کند. | ||
او به‌کلی دو سال یا کمی بیشتر در خدمت میرزای جنگلی بود و در این ایام چندماهی در مدرسۀ نظامی شبانه‌روزی جنگلی‌ها در کُما آموزش دید. او پس از خاتمۀ کار جنگل در سال 1300، چند نفری از مجاهدین را جمع کرد تا به زعم خود به مبارزه ادامه دهد؛ ولی با تماس میرزا یوسف‌خان شبان تفتی و حسن‌خان معین‌الرعایا تسلیم شد و در زمرۀ محافظان شخصی معین‌الرعایا قرار گرفت که به نایب‌الحکومتی فومنات منصوب شده بود. او تا زمان ترور و مرگ حسن‌خان معین‌الرعایا در سال 1305، در کنار او بود. | او به‌کلی دو سال یا کمی بیشتر در خدمت میرزای جنگلی بود و در این ایام چندماهی در مدرسۀ نظامی شبانه‌روزی جنگلی‌ها در کُما آموزش دید. او پس از خاتمۀ کار جنگل در سال 1300، چند نفری از مجاهدین را جمع کرد تا به زعم خود به مبارزه ادامه دهد؛ ولی با تماس میرزا یوسف‌خان شبان تفتی و حسن‌خان معین‌الرعایا تسلیم شد و در زمرۀ محافظان شخصی معین‌الرعایا قرار گرفت که به نایب‌الحکومتی فومنات منصوب شده بود. او تا زمان ترور و مرگ حسن‌خان معین‌الرعایا در سال 1305، در کنار او بود. | ||
امان‌الله زندش بعد از ماجرای ترور و درگذشت معین‌الرعایا، یا بیکار بود یا شغل موقت داشت تا اینکه در شهریور 1308 به استخدام شهربانی رشت درآمد و آژان‌سوار شد و پس از آن تشکیل خانواده داد و به‌تدریج ارتقای درجه پیدا کرد. او در دی سال 1356 در بیمارستان باهر تهران درگذشت و در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد. | [[زندش، امان‌الله|امان‌الله زندش]] بعد از ماجرای ترور و درگذشت معین‌الرعایا، یا بیکار بود یا شغل موقت داشت تا اینکه در شهریور 1308 به استخدام شهربانی رشت درآمد و آژان‌سوار شد و پس از آن تشکیل خانواده داد و به‌تدریج ارتقای درجه پیدا کرد. او در دی سال 1356 در بیمارستان باهر تهران درگذشت و در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد. | ||
با توجه به اینکه بیشتر کتاب‌های تاریخی بر اساس روایت شاهان و وزرا و امرا و اساساً طبقات بالای جامعه و خواص نوشته شده‌اند و روایت طبقات فرودست و عامۀ مردم از وقایع نادر و کمیاب است، از این دیدگاه روایت و خاطرات امان‌الله زندش بسیار ارزشمند است. زندش در خاطرات خود تصویری دست‌اول و ارزشمند از جامعۀ کشاورزی و مسائل، مشکلات، دغدغه‌ها و آداب و رسوم آن را به نمایش می‌گذارد و بسیاری از اصطلاحات و ابزار و لوازم آن را معرفی می‌کند. | با توجه به اینکه بیشتر کتاب‌های تاریخی بر اساس روایت شاهان و وزرا و امرا و اساساً طبقات بالای جامعه و خواص نوشته شده‌اند و روایت طبقات فرودست و عامۀ مردم از وقایع نادر و کمیاب است، از این دیدگاه روایت و خاطرات [[زندش، امان‌الله|امان‌الله زندش]] بسیار ارزشمند است. زندش در خاطرات خود تصویری دست‌اول و ارزشمند از جامعۀ کشاورزی و مسائل، مشکلات، دغدغه‌ها و آداب و رسوم آن را به نمایش می‌گذارد و بسیاری از اصطلاحات و ابزار و لوازم آن را معرفی می‌کند. | ||
در خصوص وقایع مربوط به نهضت جنگل، این خاطرات بیان‌کنندۀ نقش و نفوذ میرزا کوچک‌خان و جنگلی‌ها بین طبقات مختلف مردم است و خاستگاه و مرام و باور جمعی از مجاهدین را به خواننده نشان می‌دهد و کمک می‌کند تصویری ملموس و واقعی از اطرافیان میرزا و رزمندگان جنگل به دست دهد. | در خصوص وقایع مربوط به نهضت جنگل، این خاطرات بیان‌کنندۀ نقش و نفوذ میرزا کوچک‌خان و جنگلی‌ها بین طبقات مختلف مردم است و خاستگاه و مرام و باور جمعی از مجاهدین را به خواننده نشان می‌دهد و کمک می‌کند تصویری ملموس و واقعی از اطرافیان میرزا و رزمندگان جنگل به دست دهد. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
نویسنده فهرستی از اسامی یاران و حامیان میرزا، فرماندهان جنگل و معلمان و شاگردان مدرسۀ نظامی کما در سال آخر نهضت ارائه می‌دهد که به این اندازه کامل در جایی نوشته نشده است؛ همچنین برنامۀ آموزشی روزانۀ مدرسۀ نظامی کما که پس از تجربۀ مدرسۀ نظامی گوراب زرمخ تشکیل شده بود، به‌دقت شرح داده شده است. | نویسنده فهرستی از اسامی یاران و حامیان میرزا، فرماندهان جنگل و معلمان و شاگردان مدرسۀ نظامی کما در سال آخر نهضت ارائه می‌دهد که به این اندازه کامل در جایی نوشته نشده است؛ همچنین برنامۀ آموزشی روزانۀ مدرسۀ نظامی کما که پس از تجربۀ مدرسۀ نظامی گوراب زرمخ تشکیل شده بود، به‌دقت شرح داده شده است. | ||
امان‌الله‌خان اطلاعات دست‌اولی از قیام‌های برخی از بازماندگان نهضت جنگل از جمله میرزا ابراهیم‌خان کسمایی و سیدجلال چمنی و شورش‌های محلی ارائه می‌دهد. همچنین اطلاات نسبتاً کاملی از خاستگاه، خانواده، زندگی، ارتباطات، حکومت و شیوۀ کشته‌شدن میرزا حسن‌خان معین‌الرعایای آلیانی ارائه می‌دهد و در ضمن ارتباط و همکاری پنهانی وی با دولت را در آخرین روزهای نهضت جنگل تأیید می‌کند. اطلاعات نایاب و دست‌اولی دربارۀ خانواده و گذشتۀ میرزا یوسف‌خان شبان شفتی و نقش او در نهضت جنگل از دیگر مطالب این کتاب است. | [[زندش، امان‌الله|امان‌الله‌خان]] اطلاعات دست‌اولی از قیام‌های برخی از بازماندگان نهضت جنگل از جمله میرزا ابراهیم‌خان کسمایی و سیدجلال چمنی و شورش‌های محلی ارائه می‌دهد. همچنین اطلاات نسبتاً کاملی از خاستگاه، خانواده، زندگی، ارتباطات، حکومت و شیوۀ کشته‌شدن میرزا حسن‌خان معین‌الرعایای آلیانی ارائه می‌دهد و در ضمن ارتباط و همکاری پنهانی وی با دولت را در آخرین روزهای نهضت جنگل تأیید می‌کند. اطلاعات نایاب و دست‌اولی دربارۀ خانواده و گذشتۀ میرزا یوسف‌خان شبان شفتی و نقش او در نهضت جنگل از دیگر مطالب این کتاب است. | ||
نویسنده در بخش دوم خاطرات خود که مربوط به دوران استخدام در شهربانی دورۀ پهلوی است، اطلاعات جالب‌توجهی دربارۀ تشکیلات فرماندهان نظامی این دوره و مأموریت‌های خود ثبت و ضبط کرده است.<ref> [https://literaturelib.com/books/7502 ر.ک: کتابخانه تخصصی ادبیات] </ref> | نویسنده در بخش دوم خاطرات خود که مربوط به دوران استخدام در شهربانی دورۀ پهلوی است، اطلاعات جالب‌توجهی دربارۀ تشکیلات فرماندهان نظامی این دوره و مأموریت‌های خود ثبت و ضبط کرده است.<ref> [https://literaturelib.com/books/7502 ر.ک: کتابخانه تخصصی ادبیات] </ref> | ||