اساطیر آمریکای جنوبی

اساطیر آمریکای جنوبی
پدیدآوران	اسبرن، هارولد (نویسنده) باجلان فرخی، محمدحسین (مترجم)
ناشر	اساطیر
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲
شابک	‎4ـ547ـ331ـ964ـ978
کد کنگره	‏

اساطیر آمریکای جنوبی تألیف هارولد اُسبُرن، ترجمه محمدحسین باجلان فرخی؛ در این کتاب نشانه‌های دنبال شده کهن الگوی خدایان از گذشته تا حال را پی گیری و قدرت های فرا طبیعی مبهم، زمین مادر و سیمای ناشناخته و جهانی شعبده باز کهن را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. در حد فاصل این قدرت های برتر و انسان‌ها ارواح بدکنش یا نیکوکار قرار دارند: ارواحی که برخی از آنان ارواح حیوانات و گروه دیگر بازیستار کشاورزی و ارواح نباتات، به ویژه نبات ایزدان ذرت و غلات، خورشید، ماه و دوقلوهای ستاره بامداد و شامگاه پیوند می‌یابند تا یادآور خاستگاه خدایان آسمانی باشند.

ساختار

کتاب از پنج بخش تشکیل شده است.

گزارش کتاب

پژوهش در زمینۀ خاستگاه و آغاز پیدایی انسان در نیم‌کرۀ غربی از ابتدای کشف آمریکا کاربرد داشت. یافته‌شدن انسان در دنیای نو، در راستای پذیرش کتاب مقدس و عهد عتیق چون تاریخ القائی، به جای رویکرد علمی دیدگاهی دینی را پدید آورد یا به‌هرحال سبب شد مسئله‌ای علمی از دیدگاه دینی مورد توجه قرار گیرد. پژوهش‌های فاتحان اسپانیایی و فرماندهان آنان در این مسیر در آغاز به گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر با روایت‌های کتاب مقدس از نقشۀ جهان توجه داشت و در جستجوی جایی برای بومیان آمریکا در این برداشت بود. چنین است که اندکی بعد از فتح آمریکا در گزارشی از «کتاب مقدس» مردمان آمریکا از تبار قبایل پراکندۀ اسرائیل به دست آشوریان و از کسانی است که در آن ماجرا به نیم‌کرۀ غربی رفتند و بدان‌جا مأوا گزیدند.

در روایتی دیگر بومیان آمریکا اعقاب مردمان گم‌شدۀ قارۀ مو در اقیانوس اطلس یا اتلانتیس در اقیانوس آرام است. این پندارهای کور اما در شمار غرایب تاریخی و آن را با کیهان‌شناخت اساطیر بومی و باورهای محلی خاستگاه‌ها پیوندی نیست. روایت‌های متأثر از کتاب مقدس موجب طرد و شیطانی‌خواندن روایت‌های بومی از جانب وقایع‌نگاران مسیحی و سبب ازدست‌رفتن داده‌هایی شد که پژوهندگان نو آنها را مغشوش یافتند.

مطالعات انجام‌شده در زمینۀ اساطیر قلمروهایی خاص یا قبایلی چند سبب اجتناب از پرداختن به اساطیر کلی تمام زیر قاره و حتی این بررسی‌های ویژه و محدود بخشی کوچک از تحقیقات انسان‌شناسی را شکل داده است. در این کتاب نمودهای شناخته‌شدۀ باورهای اساطیری بومیان آمریکای جنوبی و به سبب کسل‌کننده‌بودن از بررسی تمام نمودها دوری جسته شده و هنگامی که با همانندهایی شگفت‌انگیز میان مردمان دارای فرهنگ‌های متفاوت روبرو می‌شویم، باید از تعمیم گستردۀ این نمودها در این مرحله و در محدودۀ دانش کنونی ما اجتناب کنیم.

در اساطیر آمریکای جنوبی شاید بی‌همتاترین سیماها و داستان‌های روایت توفان و سیل و گونه‌ای از گزارش‌های مربوط به خاستگاه کشاورزی و پیشرفت فرهنگ کشاورزی و اجتماعی با حضور یا بدون حضور قهرمان فرهنگی و ایزدی است. تعمیم این نگرش در مورد ساختار اسطوره‌شناختی این مردمان شمکل و با شرایط گزارش این روایت‌ها پیوند دارد و اساطیر آمریکای جنوبی را شاید بتوان در این مقوله‌ها طبقه‌بندی کرد: خاستگاه جهان، توفان، آفرینش انسان، قهرمان فرهنگی و ... .

این کتاب به بررسی اساطیر آمریکای جنوبی می‌پردازد. بعد از «سرآغاز» که مقدمه‌ای در شناخت و تعریف اساطیر آمریکای جنوبی است، دربارۀ اسطوره‌های خاستگاه اینکا سخن گفته شده است؛ به دو دلیل، نخست آنکه تکرار گزارش آن بسیار و برخی از این گزارش‌ها دقیق‌ترین روایت‌های وقایع‌نگاران آغازین است و نیز به این دلیل که اجزای اسطوره‌شناختی آن کهن‌تر و درحقیقت برگرفته از گزارش‌های رسمی اینکاها از خاستگاه افسانه‌ای آنان و شاید راهی باشد به تخمین کیفیت شکل‌گیری افسانه‌های این مردمان با بهره‌گیری از داستان‌های مردمی و روایت‌هایی که با پیش از تاریخ آنان پیوند داشته و با پیدایی این دودمان مربوط باشد. در ادامه مباحثی چون شناخت اساطیر کویّاو، اساطیر و افسانه‌های روایتی ساحلی، مردمان حاشیۀ جنگل و آند جنوبی و معماهایی از اساطیر آمریکای جنوبی آورده شده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات