اندرزنامۀ اردشیر بابکان

اندرزنامۀ اردشیر بابکان
پدیدآوران	ساسانی، اردشیر (نویسنده) عباس، احسان (تحقیق متن عربی) امام شوشتری، سید محمدعلی (مترجم) اصلانی، فرهاد (ویراسته)
ناشر	نگاه معاصر
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲ش
شابک	‎0ـ281ـ290ـ622ـ978
کد کنگره	‏

اندرزنامۀ اردشیر بابکان تألیف اردشیر ساسانی، تحقیق متن عربی توسط احسان عباس و ترجمه توسط سید محمدعلی امام شوشتری انجام گرفته و ویراستۀ متن توسط فرهاد اصلانی انجام گرفته است. توجه بسیار اردشیر به زیان‌هایی که از بیکاری برمی‌خیزد، خواه گروه جنگیان بیکار بمانند یا سررشته‌داران دینی یا دیگر گروه‌های ملت، نیز از نکات بسیار دلکش اندرزنامه است.

گزارش کتاب

سنت دیرپا و کهن اندرزنامه‌نویسی در ایران به دوران ساسانی و پیش از آن می‌رسد و رگه‌هایی از پند و اندرزهای کهن ایرانی در اوستا و کتیبه‌های هخامنشی هم دیده می‌شود. اندرز، سخنی حکیمانه است که برای راهنمایی مخاطبان می‌شود. اندرزنامه‌های پهلوی دوران ساسانی مهم‌ترین متون اندرزی ایرانی هستند که بعد از اسلام به فارسی و عربی ترجمه شدند و تداوم سنت اندرزنامه‌نگاری در عهد اسلام به نگارش متون اخلاقی منجر شد که در رأس آنها باید از «گلستان سعدی» نام برد.

در میان اندرزنامه‌های عهد ساسانی، اندرزهای مشهوری به نام خسرو انوشروان بزرگمهر حکیم روایت شده و اندرزنامۀ اردشیر بابکان نیز از این گروه متون بوده است که در درازنای زمان، متن پهلوی آن از دست رفته است؛ اما خوشبختانه ترجمۀ عربی آن باقی مانده است. احسان عباس متن عربی کتاب را در سال 1967 در بیروت منتشر کرد و دو سال بعد در سال 1348، ترجمۀ فارسی زنده‌یاد سیدمحمدعلی امام شوشتری در تهران منتشر شد.

باید گفت اردشیر بابکان نه از آن‌رو که بنیادگذار یک دودمان بزرگ شاهنشاهی بوده است که زمان شهریاری آن در ایران بیش از چهارصد سال پاییده، از مردان نامدار تاریخ جهان به شمار می‌آید، بلکه چون دارای خصلت‌های ویژه‌ای از دلیری و پشتکار و پافشاری در کارها و خویشتن‌داری در برابر دشواری‌ها و خردمندی و هوشمندی است، اگر نام او در ردۀ مردان بزرگ جهان به شمار آید، از راه راست دور نرفته‌ایم.

این کتاب دربرگیرندۀ اصول و دستورهای بس دقیق پادشاهی و کشورداری و سیاست‌مداری و در زمرۀ نخستین نمونه‌هایی از اندیشه و نوشته‌های ایرانیان به شمار می‌آید که در آغاز دوران اسلامی به زبان عربی ترجمه شده است و در روزگار اسلامی هم بدان ارج فراوان نهاده‌اند.

در این کتاب نکات باریک و ارزشمندی در زمینۀ کشورداری و جامعه‌شناسی دیده می‌شود که امروزه نیز در اداره‌کردن کشورها و راهنمایی ملت‌ها می‌توان از آنها بهره گرفت؛ برای مثال تقسیم اوقات شبانه‌روز برای انجام کارها و مشخص‌کردن وقت مناسب برای هر کار که درواقع همان داشتن برنامه است، یکی از نکات ارحمند است.

توجه بسیار اردشیر به زیان‌هایی که از بیکاری برمی‌خیزد، خواه گروه جنگیان بیکار بمانند یا سررشته‌داران دینی یا دیگر گروه‌های ملت، نیز از نکات بسیار دلکش اندرزنامه است.

اردشیر دعوت‌ها و بدعت‌های دینی را از بزرگ‌ترین آفت‌ها برای شهریاری دانسته است و در برابر کسانی که به نام دین، زمینه‌سازی برای ایجاد تفرقه می‌کنند، به‌کاربردن زور را جایز نمی‌داند تا مبادا سبب گرمی بازار این‌گونه عوام‌فریبان شود. او برای جلوگیری از رخنه‌کردن کسانی که می‌کوشند با دستاویز دین در دل مردم نفوذ کنند، متوسل‌شدن به نیرنگ را سفارش کرده و دستور داده این‌گونه کسان را به عنوان بدعت‌گذار و دین‌ساز در میان مردم رسوا کنند تا خرقۀ فریبندۀ زرق ایشان از راه آلوده‌شدن به مال و متاع این‌جهانی لکه‌دار سازند.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات