سفرنامه مکه و عتبات عالیات

سفرنامه مکه و عتبات عالیات
پدیدآوران	عمادزاده، حسین (نویسنده) صفری، علی‌اکبر (مصحح)
ناشر	دانش حوزه
مکان نشر	قم
سال نشر	۱۴۰۲ش
شابک	‎8ـ74ـ8893ـ964ـ978
کد کنگره	‏

سفرنامه مکه و عتبات عالیات تألیف حسین عمادزاده، مصحح علی‌اکبر صفری، سفر عمادزاده دست‌کم بیش از شش ماه زمان برده است. وی آغاز سفر را 25 شوال از شهر قم نوشته و پس از اعمال حج و تشرف به مدینه و سفر به عراق، زیارت اربعین در سفر 1363، حضور خود را در اول ربیع‌الاول سال 1363 در نجف ثبت کرده است.

گزارش کتاب

در زندگی‌نامۀ خودنوشت او خود را متولد 1325 قمری و 1284 شمسی نوشته است. تحصیلات مقدماتی را در مکتب میرزا مصطفی در مسجد مرحوم آیت‌الله حاجی میرزا محمدصادق اصفهانی فراگرفت و ادبیات عربی و فارسی و صرف و نحو را نزد میرزا محمدعلی سدهی. منطق و شرح منظومه و شرح منظومۀ حکمت را در مدرسۀ صدر نزد آقای کوپایی و حاج میرزا رضا کرباسی آموزش دید. .... اولین سفر او به مشهد بود که در سال 1310 اول تیرماه بوده است. دومین سفر به مشهد در سال 1312، سومین سفر در سال 1319 باز هم به مشهد، چهارمین سفر به مشهد در سال 1330 و سفر به مکه و عتبات در سال 1362 قمری بوده است.

این کتاب متن سفرنامۀ او به حج و عتبات عالیات است. در این سفر، پژوهش بر تمام کارها برتری دارد. آنچه در این سفرنامه دیده می‌شود، تاریخ، آگاهی و دانش است. وی این‌گونه دستاورد این سفر را به فراتر از مرزهای اقلیمی کشیده و از زمان سفر به تاریخ پیوند زده است. تفاوت این سفرنامه با دیگر سفرنامه‌ها در این است که در آن از سیاحت و گشت‌وگذار و خرید سوغات و فرهنگ و آداب و رسوم و ... خبری نیست. یک جمله از احوال شخصی و کارهای روزمره نوشته نشده و همۀ تلاش نویسنده بر فرادهی و استناد علمی و تحقیقات میدانی و کتابخانه‌ای متمرکز است.

سفر عمادزاده دست‌کم بیش از شش ماه زمان برده است. وی آغاز سفر را 25 شوال از شهر قم نوشته و پس از اعمال حج و تشرف به مدینه و سفر به عراق، زیارت اربعین در سفر 1363، حضور خود را در اول ربیع‌الاول سال 1363 در نجف ثبت کرده است. این‌گونه وی تجربۀ سفر شش‌ماهۀ خود را با تمام سختی‌ها و تجربه‌ها و تلاش‌ها به خوانندگان تقدیم کرده است.

عمادزاده سفر خود را از ایران و قم آغاز کرده و منزل بعدی‌اش اراک است و از آنجا رهسپار اهواز شده و پس از دو روز اقامت در این شهر به بهمن‌شیر رفته است. اطلاعاتی از رود کارون و جمعیت این مناطق به دست می‌دهد. منزل دیگر نویسنده خرمشهر و آبادان و منیوحی بوده و از وضع این شهر، گزارشی گزیده و جامع نوشته است. بعد از آن به کویت وارد می‌شود و گزارشی مختصر از وضعیت جمعیت، آبادانی، زندگانی مردم، پیشرفت کویت، وضعیت شیعیان و .... می‌نگارد. وی شنبه 21 ذی‌القعده از کویت رهسپار مکه می‌شود و هفتم ذی‌الحجه به مکه رسیده است. گزارشی از بیابان‌های مسیر راه در این بخش آمده است. آیات منتخب از قرآن کریم دربارۀ حج، فهرست اعمال حج و مناسک آن و آیات ویژه در این‌باره، اشعاری از شرف‌الدین عمریطی شافعی و ناصرخسرو قبادیانی از مطالب دیگر این سفرنامه است.

مطالب نویسنده دربارۀ مکه جامع و گزیده است؛ وی نخست تاریخی از گذشته و حال مکه ارائه می‌دهد، در فضیلت این شهر و در آن جغرافیا و وضعیت و آب‌وهعوا و امور کشاورزی مکه را شرح داده است. وی بنای مکه را نیز با معرفی حدود، ابواب، منارها، تعمیرات کعبه، کتابخانه و ... معرفی کرده است. فهرستی از مشهورترین همسفران حج از مطالب دیگر وی و فهرستی از اماکن و قبور مهم حرمین که به امر وهابی‌ها تخریب شده است، از دیگر مطالب سفرنامۀ اوست. گزارشی از راه‌ها و روستاها و منازل میان مکه تا جده، بازار جده، آب‌وهوا و زیارت قبر حضرت حوا از دیگر مطالب سفرنامه است که در سفر به جده نگاشته است.

دوشنبه سی‌ام ذی‌الحجه وارد مدینه می‌شود و روی پنجم محرم از مدینه به طرف ریاض حرکت کرده است. در این اقامت پنج‌روزه گزارش کاملی از این شهر نوشته است؛ از آب‌وهوا گرفته تا تخریب آثار تاریخی این شهر و .... .

ادامۀ سفر حج عمادزاده از ریاض به سوی کویت است و سپس به کربلای معلی می‌رود که تا ماه ربیع‌الثانی 1363 در عراق مانده است و تاریخ مبسوطی از شهرهای کربلا، نجف، کاظمین، سامرا و حرم‌های مقدس اهل‌بیت نگاشته است. تاریخ ورود او به نجف اول ماه ربیع‌الاول سال 1363 است که تاریخی از حرم امیرالمؤمنین (ع) و تغییر و تحول در بنا و تعمیر حرم آن حضرت بیشترین مطالب این بخش از سفرنامه است.

نویسنده در فصل سفر به کاظمین و سامرا به تاریخ و جغرافیای این دو شهر و وضعیت شهر و تاریخ حرم‌های اهل‌بیت پرداخته است. آخرین فصل سفرنامه دیدار با علماست که وی به دیدار علمای شهرهای مذهبی از قم تا نجف رفته و اسامی آنها را در این سفرنامه ثبت کرده است.

این سفرنامه همراه با کتاب «آثار بزرگان» اثر دیگر مؤلف در یک مجلد گرد آمده است. نسخۀ دست‌نویس منحصربه‌فرد این اثر از خانوادۀ مرحوم عمادزاده خریداری شده و در شمارۀ 5-39898/2 ثبت شده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات