اسکندرنامه (ابی‌البرکات)

اسکندرنامه
پدیدآوران	کالیستنس دروغین (نويسنده) عبدالكافی بن ابی البركات (گردآورنده) افشار، ایرج (مصحح)
عنوان‌های دیگر	روایت فارسی از «کالیستنس دروغین» پرداخته میان قرون ششم / هشتم
ناشر	چشمه
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1387ش
چاپ	1
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR ۵۱۴۸/الف۵،۱۳۸۷
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اسکندرنامه، اثری از عبدالکافی بن ابی‌البرکات (قرن 6/8) در ادبیات فارسی (نثر فارسی – داستان‌های کهن) است و توسط ایرج افشار تحقیق و تصحیح شده است.

نوشتار حاضر داستان اسکندر است و قدیمی‌ترین روایت منثور از حکایات اسکندر در زبان فارسی است و پس از شاهنامه دومین کتابی است که به‌تفصیل افسانه‌های مربوط به اسکندر را در خود جای داده است. منشأ اصلی آن روایت کالیستنس دروغین تواند بود.

این اثر اگرچه تاریخی نبوده و عاری از حقیقت است، بااین‌وجود قسمتی از عقاید و اخبار مربوط به اسکندر و متداول میان عامه را که سینه‌به‌سینه از دوران‌های قدیم‌تر به آن دوره رسیده است، با زبانی روان و بیانی گیرا به دوران ما نقل کرده و افکار خرافی گذشتگان و تصورات نامعقول آنان را نسبت به اسکندر به تصویر کشیده است. همچنین این اثر به دلیل قدمت آن می‌تواند به‌عنوان مرجع و مأخذی برای محققان در پژوهش و مطالعه سبک فارسی‌نویسی و ضبط استعمالات لغوی و تعبیرات کهن قرار گیرد.

علی‌رغم اختلاف نظر میان محققان در تاریخ تحریر این کتاب، به دلیل شواهد و قرائن موجود، تاریخ تحریر آن میان قرن‌های ششم و هشتم تخمین زده شده است.

نویسنده در نگارش این اثر علاوه بر استفاده از روایتی از اسکندرنامه عربی که در دست داشته، از کتب عامه‌پسند و رایج در آن دوره نیز بهره برده است. وی همچنین از اساطیر دینی و داستان‌های قدیمی مایه گرفته و این اثر را به آنها آراسته است.

هرچند که این روایت از داستان اسکندر علاوه بر فقدان وصف‌های قوی، از اطناب و یک‌نواختی متن رنج می‌برد و قصه‌پرداز برای خوشامد خواننده جای‌هایی از متن را با برخی مطالب عاشقانه و گاه شهوت‌انگیز ممزوج کرده است، بااین‌وجود در مواری از ذوق و مایه‌های ادبی نیز برخوردار است.

محقق اثر در مقدمه‌ای تفصیلی حاوی مطالبی درباره داستان یادشده و همچنین روایت فارسی کتاب، اطلاعات کتاب‌شناختی ارزشمند و مفیدی نیز پیرامون آن داده است. وی همچنین به تصحیح برخی از کلمات متن و اشاره به آن در پاورقی و در مواردی نیز به توضیحاتی راجع به برخی کلمات و عبارات متن و معنای آنها پرداخته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.