الاعتقادات (ط. کنگره شیخ مفید)

الإعتقادات

نام کتاب	الإعتقادات
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	عبدالسید، عصام (محقق) ابن‌بابویه، محمد بن علی (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏209‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏م‎‏6‎‏ ‎‏5‎‏.‎‏ش
موضوع	کلام شیعه امامیه - قرن 5ق.
ناشر	المؤتمر العالمي لألفية الشيخ المفيد
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1371 هـ.ش یا 1413 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE1588AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

الاعتقادات كتابى است كلامى كه مرحوم شيخ صدوق در آن با استناد به روايات و احاديث وارده از معصومان عليهم السلام به اثبات عقائد شيعى مى پردازد. شيخ اين كتاب را به هنگام مسافرت به نيشابور بنا به درخواست عالمان آن ديار كه از وى خواستند به صورت اجمال و مختصر عقائد شيعيان را براى آنان بيان كند املاء نمود.

از آن جا كه شيخ صدوق اساسا يك محدث است، چه در فقه و چه در عقايد، خود را محدود به معارف قرآن و روايات مى‌بيند. اين التزام تا بدان حد است كه حتى در كتابهاى فقهى و اعتقادى‌اش از الفاظ و تعابير احاديث سود مى‌جويد و تا حد ممكن از آوردن آراى خويش پرهيز مى‌كند. كتاب المقنع در فقه و كتاب الاعتقادات (عقايد اماميه) نمايانگر تفكر و بيانگر سبك و شيوه اوست. در واقع بايد كلام ابن بابويه (صدوق) را متون احاديث دانست كه با كمترين تصرف ممكن در قالب يك نظام كلامى ريخته شده و تدوين گشته است.

البته نبايد پنداشت كه صدوق صرفا به نقل و ضبط روايات پرداخته است، بلكه او با احاطه بر روايات و با استفاده از معيارهاى تشخيص و ترجيح احاديث به سنجش و گزينش روايات مى‌پردازد و آنچه را كه طبق موازين مى‌بيند به عنوان عقيده يا فتواى خويش بيان مى‌دارد. متاسفانه تا سخن از محدث به ميان مى‌آيد، بعضى بسرعت تفكر اهل حديث را در نظر مى‌آورند. شيخ صدوق به هيچ روى با اين تفكر آشتى ندارد. او بحث و استدلال در رد منكران را نه تنها جايز، بلكه واجب مى‌شمارد. مناظراتى كه از وى نقل شده، كاملا بر اين مطلب گواه است.

صدوق معرفت خداوند و توحيد را امرى «فطرى» مى‌داند كه همه خلق را بر آن سرشته‌اند. حتى انسان با تهذيب نفس و پيروى از فطرت خويش مى‌تواند به رؤيت قلبى خداوند نايل شود. اما با اين همه عقل را در شناخت خداوند و صفات او بكلى ناتوان نمى‌بيند. بخش عمده‌اى از كتابهاى او به نقل احتجاجات ائمه(ع) با مخالفين و بيان استدلالات ايشان اختصاص دارد. البته شيخ صدوق به محدوديت عقل در اين ميدان باور داشت و از اين رو برخلاف متكلمان، جز در موارد ضرورت، آن هم در محدوده متون و معارف كتاب و سنت، مناظره و مجادله را روا نمى‌شمرد. عجيب نيست كه در ميان صدها كتابى كه از وى بازمانده حتى يك اثر كلامى نيز نمى‌توان يافت. به طور كلى از نظر صدوق روش، قلمرو و موضوع عقل در معارف دينى داراى محدوديت بسيار است و معرفت دينى بيشتر بر مبناى فطرت و عقل فطرى بنا مى‌شود.

اين كتاب پس از نگارش مورد توجه جدى متكلمان قرار گرفت .برخى از مطالبى كه صدوق در كتاب خود به عنوان عقائد كلامى اماميه مطرح نموده به شدت بحث انگيز بوده است و مورد نقد برخى از عالمان ديگر از جمله شاگرد شيخ صدوق ؛شيخ مفيد قرار گرفته است.شيخ مفيد كه در اثبات عقائد كلامى به عقل استناد مى جست در نقد و بررسى كتاب استاد خويش،كتاب تصحيح اعتقادات الاماميه را نگاشت .با مقايسه اين دو اثر آشكار مى شودكه بين اين دو اختلافات قابل ملاحظه‌اى در مسائل فرعى وجود دارد.

ساختار كتاب

اين كتاب مشتمل بر 45 باب است كه عناوين برخى از اين ابواب بدين شرح است:

بيان اعتقادات شيعه در توحيد، صفات ذات و صفات افعال، افعال بندگان، جبر و تفويض، اراده، مشيت، قضا و قدر، فطرت و هدايت، استطاعت، بداء، لوح و قلم، عرش و كرسي، نفوس و ارواح، موت و رجعت، رستاخيز و مباحث مربوط به آن، بهشت و دوزخ، وحي، امر و نهي، قرآن، مقام انبيا و رسل و حجج و ملائكه و عصمت ايشان، نفي غلو و تفويض، تقيه، مقام اجداد پيامبر، شأن علويان، احاديث و مفسر، حظر و اباحه و ... .

نسخه شناسى

1- نسخه كتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى،قم به شماره 1945 كه در سال 817 ق تحرير شده است. و نيز نسخه اى ديگر در كتابخانه مذكور به شماره 1382 كه به سال 992 ق تحرير گشته است.

2- نسخه كتابخانه آستان قدس رضوى،مشهد به شماره 367-اخبار،كه در سال 880ق كتابت شده است.

منابع

1- ضميري،محمد رضا - كتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي, ص 255-256

2 -مقدمه كنگره جهانى شيخ مفيد بر كتاب

3-پاكت چى،احمد،دائره المعارف بزرگ اسلامى،ج 3،ص 64

4-اثباتى،اسماعيل،حديث انديشه،بهار و تابستان 1383،ش 9و10.

وابسته‌ها

تصحيح إعتقادات الإمامية

ترجمه اعتقادات شیخ صدوق (رض)

سلسلة مؤلفات الشیخ المفید

پیوندها

مطالعه کتاب الإعتقادات در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور