حمیدالدین بلخی، عمر بن محمود: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (Hbaghizadeh صفحهٔ حمید الدین بلخی، عمر بن محمود را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به حمیدالدین بلخی، عمر بن محمود منتقل کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
| کد مؤلف = AUTHORCODE03420AUTHORCODE | | کد مؤلف = AUTHORCODE03420AUTHORCODE | ||
}} | }} | ||
'''حمیدالدین بلخی'''، یا محمد بن عمر محمودى بلخى (متوفی 559ق)، از نویسندگان و شعرای معروف و مؤلف مقامات حمیدى است. | '''حمیدالدین بلخی'''، یا محمد بن عمر محمودى بلخى (متوفی 559ق)، از نویسندگان و شعرای معروف و مؤلف [[مقامات حمیدی|مقامات حمیدى]] است. | ||
==نام و نسب== | ==نام و نسب== | ||
نام او را محمود و عمر، اما به نوشته محمد قزوینى و اقبال | نام او را محمود و عمر، اما به نوشته [[قزوینی، محمد|محمد قزوینى]] و [[اقبال آشتیانی، عباس|اقبال آشتیانى]]، ظاهرا نام پدر و پسر در نوشته [[عوفی، محمد بن محمد|عوفى]] و به‌تبعیت از او در «[[هفت اقلیم|تذکره هفت اقلیم]]» [[رازی، امین احمد|امین احمد رازى]] اشتباه شده است. اغلب منابع لقب او را حمیدالدین دانسته‌اند و در «[[چهار مقاله]]» [[نظامی عروضی سمرقندی|نظامى عروضى]] و «[[نزهة المجالس|نزهة المجالس]]» [[شروانی، جمال خلیل|خلیل شروانى]] به‌صورت حمید و حمید بلخى از او یاد شده است. | ||
چون قاضى حمیدالدین به خاندان محمودیان طالقان بلخ منسوب بوده در اغلب منابع نسبت محمودى نیز براى او ذکر شده است. | چون قاضى حمیدالدین به خاندان محمودیان طالقان بلخ منسوب بوده در اغلب منابع نسبت محمودى نیز براى او ذکر شده است. | ||
صفى‌الدین بلخى در کتاب فضائل بلخ اصل وى را از تالقان بلخ دانسته و دولت‌شاه سمرقندى او را «حمیدالدین ولوالجى» (ولوالج از نواحى بلخ) نامیده است. | [[ص‍ف‍ي‌ال‍دي‍ن ب‍ل‍خ‍ي، ع‍ب‍دال‍ل‍ه بن عمر|صفى‌الدین بلخى]] در کتاب [[فضائل بلخ]] اصل وى را از تالقان بلخ دانسته و دولت‌شاه سمرقندى او را «حمیدالدین ولوالجى» (ولوالج از نواحى بلخ) نامیده است. | ||
==مسئولیت‌ها== | ==مسئولیت‌ها== | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
==شعر و شاعری== | ==شعر و شاعری== | ||
وى به هنگام قاضى‌القضاتى بلخ، با شاعر هم‌روزگار خود، انورى ابیوردى، مراوده داشت. حمیدالدین همچنین با شاعر و ادیب اهل بلخ، یعنى رشیدالدین وطواط و شمس‌الدین دقایقى | وى به هنگام قاضى‌القضاتى بلخ، با شاعر هم‌روزگار خود، انورى ابیوردى، مراوده داشت. حمیدالدین همچنین با شاعر و ادیب اهل بلخ، یعنى [[رشید وطواط، محمد بن محمد|رشیدالدین وطواط]] و [[دق‍ای‍ق‍ی م‍روزی، محمد بن ع‍ل‍ی|شمس‌الدین دقایقى مروزى]]، نیز مرتبط بوده و دقایقى در نامه‌اى به حمیدالدین، او را ستوده است. | ||
در کنار اشعار حمیدالدین بلخى که در مقامات آمده است «غزل‌هاى منثور» او نیز دلالت بر هنر شاعرى نویسنده دارد. | در کنار اشعار حمیدالدین بلخى که در مقامات آمده است «غزل‌هاى منثور» او نیز دلالت بر هنر شاعرى نویسنده دارد. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
شهرت حمیدالدین بیشتر به سبب کتاب مقامات اوست. آثار دیگرى نیز به او نسبت داده‌اند که منشأ اغلب آنها نوشته عوفى در | شهرت حمیدالدین بیشتر به سبب کتاب مقامات اوست. آثار دیگرى نیز به او نسبت داده‌اند که منشأ اغلب آنها نوشته [[عوفی، محمد بن محمد|عوفى]] در «[[تذکره لباب الألباب|لباب الألباب]]» است. او این رساله‌ها را به حمیدالدین نسبت داده است: | ||
# وسيلة العفاة إلى أكفى الكفاة؛ | # وسيلة العفاة إلى أكفى الكفاة؛ | ||
# حنين المستجير إلى حضرة المجير؛ | # حنين المستجير إلى حضرة المجير؛ | ||
# روضة الرضا في مدح أبي‌الرضا؛ | # روضة الرضا في مدح أبي‌الرضا؛ | ||
# قدح المغني في مدح المعني (که اقبال آشتیانى صحیح آن را «قدح المعين في مدح المعين» مى‌داند)؛ | # قدح المغني في مدح المعني (که [[اقبال آشتیانی، عباس|اقبال آشتیانى]] صحیح آن را «قدح المعين في مدح المعين» مى‌داند)؛ | ||
# رسالة الاستغاثه إلى إخوان الثلاثه؛ | # رسالة الاستغاثه إلى إخوان الثلاثه؛ | ||
# منية الراجي في جوهر التاجي (که اقبال آشتیانى صحیح آن را «منية الراج في جوهر التاج» مى‌داند<ref>ر.ک: جلالی پندری، یدالله، ج14، ص224-225</ref>. | # منية الراجي في جوهر التاجي (که [[اقبال آشتیانی، عباس|اقبال آشتیانى]] صحیح آن را «منية الراج في جوهر التاج» مى‌داند<ref>ر.ک: جلالی پندری، یدالله، ج14، ص224-225</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
نسخهٔ ۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۵۱
| حمید الدین بلخی، عمر بن محمود | |
|---|---|
 | |
حمیدالدین بلخی، یا محمد بن عمر محمودى بلخى (متوفی 559ق)، از نویسندگان و شعرای معروف و مؤلف مقامات حمیدى است.
نام و نسب
نام او را محمود و عمر، اما به نوشته محمد قزوینى و اقبال آشتیانى، ظاهرا نام پدر و پسر در نوشته عوفى و به‌تبعیت از او در «تذکره هفت اقلیم» امین احمد رازى اشتباه شده است. اغلب منابع لقب او را حمیدالدین دانسته‌اند و در «چهار مقاله» نظامى عروضى و «نزهة المجالس» خلیل شروانى به‌صورت حمید و حمید بلخى از او یاد شده است.
چون قاضى حمیدالدین به خاندان محمودیان طالقان بلخ منسوب بوده در اغلب منابع نسبت محمودى نیز براى او ذکر شده است.
صفى‌الدین بلخى در کتاب فضائل بلخ اصل وى را از تالقان بلخ دانسته و دولت‌شاه سمرقندى او را «حمیدالدین ولوالجى» (ولوالج از نواحى بلخ) نامیده است.
مسئولیت‌ها
پدر حمیدالدین از 536 قاضى‌القضات بلخ بود و در 547 درگذشت. پس از وى، به فرمان سلطان سنجر، قاضى‌القضاتى بلخ، که به‌احتمال بسیار در خاندان محمودى موروثى بوده است، به حمیدالدین محمد واگذار شد و او ظاهراً تا پایان عمر در این مسند باقى ماند.
شعر و شاعری
وى به هنگام قاضى‌القضاتى بلخ، با شاعر هم‌روزگار خود، انورى ابیوردى، مراوده داشت. حمیدالدین همچنین با شاعر و ادیب اهل بلخ، یعنى رشیدالدین وطواط و شمس‌الدین دقایقى مروزى، نیز مرتبط بوده و دقایقى در نامه‌اى به حمیدالدین، او را ستوده است.
در کنار اشعار حمیدالدین بلخى که در مقامات آمده است «غزل‌هاى منثور» او نیز دلالت بر هنر شاعرى نویسنده دارد.
وفات
ابن اثیر فوت حمیدالدین را در حوادث سال 559 ذکر کرده است.
آثار
شهرت حمیدالدین بیشتر به سبب کتاب مقامات اوست. آثار دیگرى نیز به او نسبت داده‌اند که منشأ اغلب آنها نوشته عوفى در «لباب الألباب» است. او این رساله‌ها را به حمیدالدین نسبت داده است:
- وسيلة العفاة إلى أكفى الكفاة؛
- حنين المستجير إلى حضرة المجير؛
- روضة الرضا في مدح أبي‌الرضا؛
- قدح المغني في مدح المعني (که اقبال آشتیانى صحیح آن را «قدح المعين في مدح المعين» مى‌داند)؛
- رسالة الاستغاثه إلى إخوان الثلاثه؛
- منية الراجي في جوهر التاجي (که اقبال آشتیانى صحیح آن را «منية الراج في جوهر التاج» مى‌داند[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: جلالی پندری، یدالله، ج14، ص224-225
منابع مقاله
جلالی پندری، یدالله، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1389.