الأمة المسلمة مفهومها، مقوماتها، اخراجها

الامة المسلمة مفهومها، مقوماتها، اخراجها
پدیدآوران	کیلانی، ماجد عرسان (نویسنده)
ناشر	مؤسسة الریان للطباعة و النشر و التوزیع
مکان نشر	بیروت
سال نشر	1421ق/2000م
چاپ	دوم
موضوع	امت‌,اسلام‌ و دولت‌,ولایت‌,اسلام‌ و اجتما‌ع
کد کنگره	‏BP۲۳۱/ک۹الف۸

الأمّة المسلمة مفهومها، مقوماتها، اخراجها تألیف ماجد عرسان کیلانی؛ ميان مرحله تربيت فرد مسلمان و مرحله تربيت و ايجاد امت مسلمان ارتباط وجود دارد، به گونه‌اى كه اولى مقدمه دومى است. از اين‌رو فعاليت‌هاى تربيتى نبوى در مرحله تربيت مكى بر تربيت انسان مسلمان و در مرحله مدنى بر تربيت و ايجاد امت مسلمان متمركز بوده است.

با مطالعه منابع اسلامى روشن مى‌شود كه در تاريخ اسلام، امت دو مفهوم دارد: يكى مفهومى نظرى در قرآن و سنت كه نمونه‌اى را عرضه مى‌دارد كه امت بايد مانند آن باشد، يعنى امت مسلمان، و ديگرى مفهومى كه در وجود امتى كه در طول تاريخ اسلام وجود داشته است مجسم شده است، يعنى امت اسلامى. امت اسلامى در تاريخ اسلام الزاماً مساوق با امت مسلمان نبوده و از اين امت نمونه دورافتاده يا يكسره مخالف آن بوده است. اين تغاير، بازخورد جهل نهادهاى تربيتى نسبت به پرورش و ايجاد امت مسلمان، و بسنده كردن به تربيت فرد صالح غيرمصلح به جاى امت مسلمان، و نبود فقه يا علم ايجاد امت مسلمان است (ص 6-7).

كتاب حاضر در پى احساس نياز به پاسخ به اين نياز و مشاركت در كشف فقه ايجاد امت‌مسلمان و روشن داشتن اصول آن و جلب توجه پژوهندگان مسلمان به اين نكته رقم خورده است كه ايجاد امت مسلمان از هدف‌هاى متعالى است كه قرآن و سنت به تحقق آن‌فراخوانده‌اند.

مطالب كتاب در مقدمه، چهار بخش (شانزده فصل) قلمى گشته است.

بخش نخست دربارۀ امت مسلمان و مفهوم و پيدايش و اهميت آن نگاشته شده است. در فصل يكم اين بخش مفهوم امت كه از مفاهيم همزاد اسلام است سخن رفته است. فصل دوم به پيدايش پديده امت مسلمان از روزگار ابراهيم(ع) و استمرار آن تا دوران نبوى و تلاش رسول خدا(ص) براى زدودن كژى‌هاى پديدآمده در آن پرداخته است. فصل سوم، جاى بحث از ضرورت و اهميت ايجاد امت مسلمان با تكيه بر آيات 72-75 سوره انفال است و در آن از فوايد ايجاد چنين امتى هم ياد شده است.

نگارنده در بخش دوم، موضوع عناصر و مؤلفه‌هاى امت مسلمان را پيش كشيده است و با تكيه بر آيه 72 سوره انفال، براى امت مسلمان مؤلفه‌هاى شش‌گانه‌اى را در فصول چهارم تا نهم كتاب طرح و شرح كرده است و فصل دهم را به بررسى رابطه مؤلفه‌هاى تشكيل امت مسلمان و هرم نيازهاى انسان از نگاه مازلو اختصاص داده است. مؤلفه‌هاى يادشده به شرح ذيل‌اند: افراد مؤمن (ايمان)، هجرت و هجرتگاه، جهاد و رسالت، ايوا (مسكن و پناه دادن)، نصرت، ولايت و ولاء.

بخش سوم اين اثر دربارۀ سلامت و بيمارى و مرگ امت نوشته شده است. در فصل يازدهم از مرحله سلامت و دَوَران در چرخه افكار و مظهر سلامت يعنى ولاۀ افكار و سطوح سه‌گانه آن ياد شده است. مرحله بيمارى امت كه مرحله حركت در چرخه اشخاص است و در آن ولاۀ افكار به ولاۀ اشخاص تبديل مى‌شود و نيز پيامدهاى مرضى آن در فصل دوازدهم، و مرحله مرگ امت كه مرحله حركت در چرخه اشياست و نشانه‌هاى امت مرده يعنى شمع، هواپرستى، برگزيدن دنيا، خودرأى بودن، در فصل سيزدهم واكاويده شده است. در فصل چهاردهم سخن بر سر سرنوشت و فرجام امت مرده است. نگارنده در بخش پايانى و فصل پانزدهم كتاب به ذكر چند نكته دربارۀ مفاهيم به‌كاررفته در كتاب و ارائه پيشنهادهايى مبتنى بر نكات يادشده در فصل پانزدهم پرداخته است.

• پيشنهاد مى‌شود همراه اين كتاب دو كتاب زير نيز مطالعه شود:

ماجد عرسان كيلانى، مقومات الشخصيه المسلمه او الانسان الصالح (چاپ دوم: بيروت، مؤسسه الريان، 1421 ق/ 2000 م)؛ همو، اهداف التربيه الاسلاميه (چاپ اول: بيروت، مؤسسه الريان، 1419 ق/ 1998 م).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.