۱۴۶٬۵۳۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
==امام مستور== | ==امام مستور== | ||
پیچیدگی و ابهامی كه تاریخ جنبش اسماعیلی را در دورۀ ستر ــ مدت زمانی نزدیك به یك سده ــ فرا گرفته، مانع از آن است كه بتوان به ارزیابی درستی از وضعیت رهبران اسماعیلی و چگونگی فعالیتهای ایشان در آن دوره، دست یافت. معمولاً گفته میشود كه رهبری اسماعیلیه در فاصلۀ امامت محمد بن اسماعیل و عبیدالله مهدی، در دست ۳ تن امام مستور، از اخلاف محمد بن اسماعیل بوده كه احمد بن عبدالله یكی از آنان است؛ اما در اینكه این امامان شخصیتهای تاریخی بودهاند، یا امامان فرضی ــ كه بعدها اعتقادات رهبران جنبش آنان را آفریده است ــ اظهار نظر قطعی نمیتوان كرد. | پیچیدگی و ابهامی كه تاریخ جنبش اسماعیلی را در دورۀ ستر ــ مدت زمانی نزدیك به یك سده ــ فرا گرفته، مانع از آن است كه بتوان به ارزیابی درستی از وضعیت رهبران اسماعیلی و چگونگی فعالیتهای ایشان در آن دوره، دست یافت. معمولاً گفته میشود كه رهبری اسماعیلیه در فاصلۀ امامت محمد بن اسماعیل و عبیدالله مهدی، در دست ۳ تن امام مستور، از اخلاف محمد بن اسماعیل بوده كه احمد بن عبدالله یكی از آنان است؛ اما در اینكه این امامان شخصیتهای تاریخی بودهاند، یا امامان فرضی ــ كه بعدها اعتقادات رهبران جنبش آنان را آفریده است ــ اظهار نظر قطعی نمیتوان كرد. | ||
این امر بیشتر ناشی از فقدان مدارك و منابع از یك سو و تعارض میان منابع موجود، از سوی دیگر است. | این امر بیشتر ناشی از فقدان مدارك و منابع از یك سو و تعارض میان منابع موجود، از سوی دیگر است. | ||
==احمد بن عبدالله در منابع اسماعیلی== | ==احمد بن عبدالله در منابع اسماعیلی== | ||
در منابع اسماعیلی، نخستین بار نام احمد بن عبدالله را در كتاب استتار الامام اثر داعی احمد بن ابراهیم نیشابوری مییابیم. در این كتاب كه در نیمۀ دوم سدۀ ۴ ق نوشته شده، نام ۳ تن از امامان اسماعیلی در دورۀ ستر كه پدران عبیدالله مهدی بودهاند، آمده، اما از محمد بن اسماعیل و نسبت او با این امامان سخنی به میان نیامده است. | در منابع اسماعیلی، نخستین بار نام احمد بن عبدالله را در كتاب استتار الامام اثر داعی احمد بن ابراهیم نیشابوری مییابیم. در این كتاب كه در نیمۀ دوم سدۀ ۴ ق نوشته شده، نام ۳ تن از امامان اسماعیلی در دورۀ ستر كه پدران عبیدالله مهدی بودهاند، آمده، اما از محمد بن اسماعیل و نسبت او با این امامان سخنی به میان نیامده است. | ||
البته در اثر منتشر نشدهای با عنوان الفرائض و حدود الدین نوشتۀ جعفر بن منصور الیمن كه به نیمۀ اول سدۀ ۴ ق تعلق دارد، به مناسبتی از احمد بن عبدالله یاد شده است. این كتاب متضمن نامهای است، منسوب به عبیدالله مهدی كه به جامعۀ اسماعیلی در یمن نوشته است. در این نامه كه مستقلاً توسط حسین همدانی با عنوان فی نسب الخلفاء الفاطمیین به چاپ رسیده، نام اجداد عبیدالله مهدی و ازجمله، احمد بن عبدالله آمده است، اما شگفتآور آنكه این امامان از نسل عبیدالله بن جعفر صادق(ع) معرفی شدهاند، نه از نسل اسماعیل بن جعفر صـادق(ع). | |||
قاضی نعمان نیز كه قاضی القضات المعز و از برجستهترین نظریهپردازان خلافت فاطمی است، در هیچ یك از آثار خود، نامی از امامان دورۀ ستر نبرده، و گاه حتی یاد كردن از آنان را در حكم افشای اسرار دانسته است. این وضعیت تا دورههای متأخرتر در عصر فاطمیان نیز همچنان به چشم میخورد. | البته در اثر منتشر نشدهای با عنوان الفرائض و حدود الدین نوشتۀ جعفر بن منصور الیمن كه به نیمۀ اول سدۀ ۴ ق تعلق دارد، به مناسبتی از احمد بن عبدالله یاد شده است. این كتاب متضمن نامهای است، منسوب به عبیدالله مهدی كه به جامعۀ اسماعیلی در یمن نوشته است. در این نامه كه مستقلاً توسط حسین همدانی با عنوان فی نسب الخلفاء الفاطمیین به چاپ رسیده، نام اجداد عبیدالله مهدی و ازجمله، احمد بن عبدالله آمده است، اما شگفتآور آنكه این امامان از نسل عبیدالله بن جعفر صادق(ع) معرفی شدهاند، نه از نسل اسماعیل بن جعفر صـادق(ع). | ||
قاضی نعمان نیز كه قاضی القضات المعز و از برجستهترین نظریهپردازان خلافت فاطمی است، در هیچ یك از آثار خود، نامی از امامان دورۀ ستر نبرده، و گاه حتی یاد كردن از آنان را در حكم افشای اسرار دانسته است. این وضعیت تا دورههای متأخرتر در عصر فاطمیان نیز همچنان به چشم میخورد. | |||
ادریس بن حسن، داعی یمنی و مورخ اسماعیلی، در دو اثر خود عیون الاخبار و زهر المعانی احمد بن عبدالله را از امامان دورۀ ستر و نوادۀ محمد بن اسماعیل یاد میكند كه پس از پدرش عبدالله بن محمد بن اسماعیل به امامت رسید و در هیأت تاجران به كوفه، دیلم، سلمیه و عسكر مكرم آمد و شد داشت. داعی ادریس، احمد بن عبدالله را نویسندۀ رسائل اخوان الصفا معرفی میكند. در تصویری كه او از دورۀ ستر ترسیم كرده است، افراد خاندان میمون قداح در سلسله مراتب دعوت، از نقش مهمی برخوردارند و به عنوان حجت امامان مستور معرفی میشوند. او احمد بن عبدالله را با لقب «امام التقی» معرفی میكند و حسین فرزندش را امام پس از او میداند. داعی ادریس از كسی به نام احمد بن عبدالله بن میمون قداح نیز سخن میگوید كه حجت حسین بن احمد بن عبدالله، آخرین امام دورۀ ستر است. | ادریس بن حسن، داعی یمنی و مورخ اسماعیلی، در دو اثر خود عیون الاخبار و زهر المعانی احمد بن عبدالله را از امامان دورۀ ستر و نوادۀ محمد بن اسماعیل یاد میكند كه پس از پدرش عبدالله بن محمد بن اسماعیل به امامت رسید و در هیأت تاجران به كوفه، دیلم، سلمیه و عسكر مكرم آمد و شد داشت. داعی ادریس، احمد بن عبدالله را نویسندۀ رسائل اخوان الصفا معرفی میكند. در تصویری كه او از دورۀ ستر ترسیم كرده است، افراد خاندان میمون قداح در سلسله مراتب دعوت، از نقش مهمی برخوردارند و به عنوان حجت امامان مستور معرفی میشوند. او احمد بن عبدالله را با لقب «امام التقی» معرفی میكند و حسین فرزندش را امام پس از او میداند. داعی ادریس از كسی به نام احمد بن عبدالله بن میمون قداح نیز سخن میگوید كه حجت حسین بن احمد بن عبدالله، آخرین امام دورۀ ستر است. | ||