هروی، صوفی‌محمد

صوفي محمد هروی

صوفی‌محمد هروی (دهه اول یا دوم قرن نهم - بین 842 تا 878ق) شاعر ناشناخته‌ای است که به تقلید از بسحق اطعمه، دیوان اطعمه‌ای به طنز و در وصف غذاها، ساخته است.

شرح حال

صوفی‌محمد، شاعری است که در عهد سلطان بایقرا (842-911ق)، در هرات، می‌زیست و از مدایح او درباره سلطان حسین، دو قصیده در دیوان او، مندرج است. یکی قصیده‌ای است در مناقب امیر مؤمنان(ع)، با این مطلع: گفتم به دل که از سخن خوش چه خوش‌تر است گفتا حدیث دوست که خوش‌تر ز شکر است و در اواخر آن، به مدح سلطان حسین و مآثر او، پرداخته و به این بیت، مترنم شده: سلطان حسین خان که زمان عدالتش بر طاعت مقرب پاکان برابر است. دیگر قصیده‌ای بلند است با ردیف «نرگس»، به مطلع: کرد با چشم تو خود را چو برابر نرگس گل بخندید ازین واقعه خوش بر نرگس.

طبعا این دو مدیحه ما را تا حدی از زمان زندگی و اعتبار صوفی‌محمد، آگاه می‌سازد و مشخص است که پس از سال 873ق، سروده شده و قهرا پیش از سال 878ق که مصرحا سال کتابت نسخه موجود است. صوفی‌محمد در زمان کتابت نسخه، در حیات نبود؛ زیرا کاتب در پنج جای نسخه، دعای «غفر الله ذنوبه» درباره او نوشته است.

از نکته‌های تاریخی مندرج در اشعار او، چند نکته که با زندگی وی مرتبط تواند بود، عبارت است از اینکه: صوفی‌محمد به احتمال قریب به یقین، در هرات زاده شده و بر اساس یادی که از شاه نعمت‌الله ولی (731-834ق) کرده، شاید دال بر آن باشد که از پیروان آن سلسله بوده است.

ولادت و وفات

درباره سن صوفی‌محمد، با توجه به سنواتی که دوران زندگی آن شاعر با آن تاریخ‌ها مربوط است، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که اگر برای او، عمر متوسط شصت سال را در نظر بگیریم، چون وفاتش میان 842ق (تخت‌نشینی سلطان حسین بایقرا) و چندی پیش از 878 (کتابت نسخه دیوان او پس از مرگ شاعر) بوده است، پس تولدش می‌تواند در یکی از دهه‌های اول یا دوم قرن نهم بوده باشد و به احتمال، در اواخر قرن هشتم.

آثار

دیوان اشعار او، تحت عنوان «دفتر اشعار صوفی»، به ‌همت ایرج افشار، منتشر شده است.

منابع مقاله

افشار، ایرج، مقدمه «دفتر اشعار صوفی»، تألیف صوفی‌محمد هروی، به کوشش ایرج افشار، تهران، میراث مکتوب، 1386.

وابسته‌ها

دفتر اشعار صوفی