فرهادنامه عارف اردبیلی

فرهادنامه عارف اردبیلی، از روی یگانه نسخه معلوم و محفوظ در کتابخانه ایاصوفیه اسلامبول
پدیدآوران	ع‍ارف‌ اردب‍ی‍ل‍ی‌ (نويسنده) آذر، عبدالرضا (مصحح) آذر، عبدالرضا ( مقدمه‌نويس)
ناشر	بنياد فرهنگ ايران
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	1355ش
چاپ	1
موضوع	شعر فارسی - قرن 8ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR5519/د9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

فرهادنامه، تألیف عارف اردبیلی (متولد حدود 711ق)، یکی از سخنوران قرن هشتم هجری است. وی منظومه فرهادنامه را به نام کیکاووس بن کیقباد (774-745) نوشته است. کتاب با تصحیح و مقدمه و حاشیه دکتر عبدالرضا آذر منتشر شده است.

ویژگی‌ها

1. جنبه‌های مثبت این مثنوی در همان بخش نخستین است، که در آن ابتکار مضمون‌سازی و قصه‌پردازی به‌تمامی از آن خود عارف می‌باشد. در بخش دوم، جز تفصیل مرگ فرهاد، که اختراع خود اوست، در باقی قسمت‌ها تنها به مناقشه با مضمون‌های «خسرو و شیرین» نظامی پرداخته؛ به‌عبارت‌دیگر، مضمون‌ها را از آنجا گرفته و درباره مطابق با واقع نبودن آنها زبان‌آوری کرده است. در بخش یکم نیز متن افسانه، یک سرگذشت عادی است و عارف برای دادن رنگ شاعرانه به آن، تنها در شرح بعضی از صحنه‌ها از قبیل مجلس بزم و میخواری یا در تعریف زیبایی بعضی از قهرمانان این داستان، یا در رابطه‌های عشق‌بازی آنان... زیادتر از حد لازم به تطویل پرداخته است و در آنها نیز غالباً مضمون‌ها و نکته‌ها تکرار می‌شود.
2. از لحاظ بلندی و نغزی گفتار همچنین این مثنوی یک‌دست نیست. در عین اینکه پارچه‌های بدیع و شیوا در آن کم نیست، بیت‌های سست و ترکیب‌های ضعیف، این مثنوی را از مقام ادبی‌ که دارد، پایین‌تر به نظر می‌رساند.
3. عارف در شرح بعضی از مناسبات جنسی، پا را از حد آزرم ادبی فراتر نهاده، خود را تا درجه یک مجلس‌آرای بذله‌گو پایین آورده است، که البته این بزرگ‌ترین جنبه منفی این اثر می‌باشد.
4. مسئله دیگر انتقاد از مضمون‌های «خسرو و شیرین» نظامی است. در هر مورد که نظامی رابطه کسان داستان را پاک و باآزرم توصیف می‌کند، عارف برعکس آن رابطه را تنها از جنبه طبیعی و جنسی در نظر می‌گیرد؛ این است که با استناد به منطقی نبودن صحنه‌های شاعرانه «خسرو و شیرین»، نظامی را به باد استهزا و انتقاد می‌گیرد.
5. با همه این نقص‌ها، مثنوی «فرهادنامه» اثری است جالب، به‌ویژه از جهت نمایاندن آیین و رسم‌های اجتماعی عصر خود و در بیان حالات روحی غالباً دقیق و گیراست. چنان‌که در میان «خسرو و شیرین» یا «فرهاد و شیرین»های سروده‌شده در مکتب نظامی برای خود مقام خاصی دارد و نشر آن، مجموعه این مثنوی‌ها را بی‌شبهه شایگان‌تر می‌سازد‏.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.