دیوان سیف‌الدین اسفرنگی

دیوان سیف‌الدین اسفرنگی
پدیدآوران	س‍ی‍ف‌ اس‍ف‍رن‍گ‍ی‌ (نويسنده) ص‍دی‍ق‍ی‌، زب‍ی‍ده‌ (محقق)
سال نشر	1357ش - 1399ق - 1979م
چاپ	1
موضوع	شعر فارسي - قرن 7 ق
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR 5223/9د
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دیوان سیف‌الدین اسفرنگی اثر سیف‌الدین اسفرنگی (851- 666ق)، دیوان شعر اوست که شامل قصاید، غزلیات، ترجیع‌بندها، ترکیب‌بندها، قطعات و رباعیات بوده و با تصحیح زبیده صدیقی در مُلتان پاکستان به چاپ سنگی منتشر شده است.

سیف، سبک عراقی را پیش گرفته و از استادان بزرگ این سبک، خاقانی و ظهیر که شهرتشان در زمان او، به کمال اوج رسیده بود، تتبع کرده است.

شعر سیف، در انتهای اعلی سبک عراقی قرار دارد و تمام مختصات ابتدایی و گاه متوسط سبک هندی را دارد و از سبک خراسانی، نقطه نهایی بعد سبک عراقی را نشان می‌دهد.

دولتشاه سمرقندی تعداد ابیات دیوان سیف را دوازده هزار بیت دانسته است. نظر تذکره‌نویسان درباره شعر او متفاوت است. سمرقندی او را «املح الشعراء» و «اکمل الفضلا» دانسته و به مرتبه عالی او در شعر اذعان کرده است. آذر بیگدلی شعر او را دارای بحور غریبه و الفاظ مختلفه دانسته است. برعکس او، سراج‌الدین خان ‌آرزو شعر سیف را روان‌تر و آسان‌تر از خاقانی دانسته است و این رأی اخیر درست‌تر است. البته برخی نیز معتقدند سیف می‌خواسته از خاقانی پیروی کند، اما نتوانسته و اشعارش متوسط است. شاعر در یک‌جا بر آن است که طرزی نو آورده است و در جایی دیگر، در این طرز نو، خاقانی را پیشرو خود می‌داند.

او شعر خود را چون خاقانی و ظهیر فاریابی دانسته و بر شعرای دیگری همچون قطران که در خراسان و عراق مشهود بود، به تعریض طعن کرده است.

به هر حال، سیف، شاعری قصیده‌سراست و قصایدی محکم و استادانه و به‌اسلوب دارد که همچون خاقانی و انوری، به تکلف و تصنع نگراییده است، بلکه از نظر زبانی، ساده و روان و شیواست؛ شعرش اگرچه حاوی مضامین و اصطلاحات و تعبیرات خاص (اصطلاحات بازی نرد و شطرنج و اصطلاحات نجوم، طب، موسیقی و حکمت) است، دیریاب و دشوار نیست و از تعقیدهای لفظی و معنوی به‌دور است. عزلیاتش در دو مضمون عارفانه و عاشقانه، با زبانی روان و مضامینی بکر سروده شده‌اند و مولوی در غزلیات شمس، به آنها نظر داشته است. او تخلصی برای خود به‌کار نبرده است. رباعیات او حدود 240 بیت است و به اسلوب خیام، سروده شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه کتاب.
2. جعفری، فرزاد، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، چاپ اول، 1397.