قمار عاشقانه شمس و مولانا

قمار عاشقانه شمس و مولانا
پدیدآوران	سروش، عبدالکریم (نویسنده)
ناشر	مؤسسه فرهنگي صراط
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1384ش.
چاپ	هفتم
موضوع	مولوی، جلال‌الدين محمد بن محمد، 604 - 672ق. - نقد و تفسير مولوی، جلال‌الدين محمد بن محمد، 604 - 672ق. مثنوی - نقد و تفسير عشق در ادبيات
زبان	فارسي
کد کنگره	‏PIR 5305/س۴ق۸

قمار عاشقانه شمس و مولانا تألیف دکتر عبدالکریم سروش، این کتاب، مشتمل بر ده گفتار با موضوعات مثنوی، مولانا و شمس است که نگارنده هر کدام را در زمان‌ها و مناسبت‌های مختلف، جهت ارائه در محافل علمی و دانشگاهی تدوین نموده و سرانجام به صورت حاضر گردآوری و منتشر کرده است.

مقاله نخست، قمار عاشقانه نام دارد که ظاهرا نام کتاب برگرفته از آن است. مؤلف در این مقاله کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که چرا مولوی، مولوی شد؟ چه خصوصیاتی در او بود و چه شرایطی به وجود آمد که توانست این دریای معرفت را به تلاطم وادارد و این همه گوهرها را از دل او بیرون آورد؟

مقالۀ دوم، با عنوان مولوی و تصوف عشقی، مقایسه‌ای است میان ابوحامد غزالی نمایندۀ تصوف زاهدانه و خوفی و مولانا مبتکر تصوف عشقی، و بررسی تفاوت‌های سلوک زاهدانه با سلوک عاشقانه، در ادامه، در جلسۀ پرسش و پاسخ دربارۀ معرفی شمس و دیدگاه شریعتی نسبت به صفویه نکاتی بیان کرده است.

مقالۀ سوم، با عنوان غم عاشقی و خندۀ معشوقی، متن مصاحبۀ نویسنده دربارۀ تصویر عید و تحول طبیعت (نوروز) در آثار مولانا و امکان جمع بین حزن و اندوه با طرب و خنده از نگاه مولانا و عرفان ایرانی است.

مقالۀ چهارم، با نام خندۀ نمکین خداوند است که در باب عید به مفهوم دقیق عرفانی آن و اینکه عارفان برای انسان دو نوع عید قائل‌اند، سخن می‌گوید.

شمس و مولانا، عنوان مقاله پنجم و تصویری از احوال مولانا پس از ملاقات با شمس است که به گفتۀ نویسنده مولانا پیش از دیدار شمس، زاهدی با ترس و سجاده نشینی با وقار بود و وقتی گرفتار شمس شد، دلیرانه تن به فضای عشق داد و پا در قماری عاشقانه نهاد و سینۀ جوانمردش شرابخانۀ عالم گشت.

به نظر نگارنده، در مثنوی معنوی ابیاتی است که صریحا تأویل را نهی می‌کند و ابیاتی دیگر هست که در آن مولانا خود دست به تأویل می‌گشاید.

مقاله ششم، با عنوان تأویل در مثنوی، کوششی است برای توضیح طریقۀ جمع بین این ابیات به ظاهر متناقض.

در مقالۀ هفتم، با عنوان حسین بن علی و جلال‌الدین رومی، به مناسبت ماه محرم، دربارۀ قیام امام حسین(ع) از نگاه مولانا بحث کرده است. البته سخن در ذکر اندیشۀ مولانا محصور نمانده و برحسب اقتضا به نکات دیگری نیز اشاره کرده است.

گفتار هشتم و دهم، تحت عناوین قصۀ شبان و رازهای نهان، و داستان معاویه و ابلیس، متن پیاده شدۀ درس‌های نویسنده در دانشگاه تهران است که در آن‌ها به شرح و تفسیر این دو حکایت مشهور مثنوی پرداخته است.

مقاله نهم، با عنوان دریا و آفتاب در شعر مولوی، مفهوم دریا و آفتاب به عنوان دو نماد شاعرانه، در اشعار سعدی، حافظ و مولوی بررسی و تفاوت‌ها و مشترکات را بیان کرده است.

فهرست اعلام، شامل نام کتاب‌ها و نام اشخاص در پایان کتاب آمده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.