در سایه‌سار مثنوی

در سایه‌سار مثنوی
پدیدآوران	نبی‌لو، علیرضا (نویسنده)
ناشر	بوستان کتاب
مکان نشر	قم
سال نشر	1390
چاپ	اول
کد کنگره	‏

در سایه‌سار مثنوی تألیف علیرضا نبی‌لو؛ این کتاب، اصطلاحات تعبیرات و موضوعات علوم گوناگونی را که در مثنوی انعکاس یافته، بررسی کرده و به اجمال دیدگاه مولانا را در هر موضوع بیان می‌کند. همچنین در این تحقیق میزان بسامد تکرار واژه‌های کلیدی هر علم را که در مثنوی به کار رفته به شکل جدول نموداری نشان می‌دهد. ذکر این نکته ضروری است که مولانا در مثنوی در صدد تبیین مسائل علم خاصی نیست و هدفش از طرح مباحث علوم در مثنوی این بوده است که علوم مانند قصه و تمثیل، ابزار و پیمانه‌ای برای ابلاغ پیام و عرضه معنا باشد؛ اما جدای از این امر، مولانا در بسیاری از این علوم، صاحب نظریه و دیدگاه ویژه است. اظهارات، نقد و تحلیلی که درباره هر یک از علوم این علوم ارائه می‌کند، دقیق، عالمانه و جدید است و در مطالعات معاصر از ارزش و اعتبار بسیاری برخوردار است و در حال حاضر این مطالب از سوی مثنوی پژوهان به روش‌های مختلف مورد مطالعه و تحقیق قرار می‌گیرد؛ از جمله مؤلف این اثر، با طرح جدید و کاملاً ابتکاری و محققانه دیدگاه مولانا را در هشت رشته علمی استخراج و در هشت فصل به شرح ذیل تدوین نموده است:

در فصل نخست، با عنوان مباحث جامعه‌شناسی در مثنوی، از چهار زاویه به بررسی دیدگاه جامعه‌شناسی مولانا پرداخته است: طبقات و مشاغل مردمان؛ زنان و اوصاف آن‌ها؛ کودکان و اوصاف آن‌ها؛ توصیه‌های کاربردی در جامعه.

در فصل دوم، ذیل عنوان مباحث علم تاریخ در مثنوی، به حوادث و اشخاص متعدد تاریخی اشاره می‌کند که سرگذشت انبیا و وقایع مربوط به آنان، سرگذشت برخی اقوام، و وقایع تاریخی متأثر از قرآن، سرگذشت اولیا و عارفان، سرگذشت اشخاص و مردمان دیگر،از آن جمله است.

در فصل سوم، با عنوان مباحث علم ادبیات در مثنوی، به بررسی دیدگاه مولانا دربارۀ کیفیت زبان، سخن و شعر و شاعر می‌پردازد.

فصل چهارم، با نام مباحث علم روان‌شناسی در مثنوی به جوانب مختلف روانی انسان می‌پردازد و با مباحثی که در این موضوع طرح می‌کند، نشان می‌دهد مولانا از روان‌شناسی عمیقی برخوردار بوده است.

عنوان فصل پنجم، مباحث علم نجوم در مثنوی است در آن دیدگاه‌های نجومی مولانا در چهار بخش: آسمان و افلاک، سیارات و ستارگان، صور فلکی، و نجوم دسته‌بندی و بیان شده است.

فصل ششم دربارۀ مباحث علم تفسیر در مثنوی است. نگارنده، ابتدا به سوره‌هایی اشاره می‌کند که مولانا از آن‌ها بیش از ۱۵ آیه را در مثنوی آورده و بعد نمودار کاربرد همه سوره‌ها را در مثنوی نشان داده است.

فصل هفتم، به مباحث علم کلام در مثنوی اختصاص دارد، در آن از جمله مباحث خداوند و صفات او، روح، حادث و قدیم، قضا و قدر، جبر و اختیار، و مانند این‌ها، اشاره می‌کند.

در فصل پایانی، با عنوان مباحث علم فلسفه در مثنوی، مفاهیم متعدد فلسفی، مانند عقل، نفس، جوهر و عرض، عدم و وجود، خیال، حس، معنا و صورت، و مانند این‌ها را از دیدگاه مولانا مورد بررسی قرار می‌دهد. در انتهای کتاب فهرست منابع و مآخذ ذکر شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.