ابن دمیاطی، احمد بن ایبک

ابن ایبک
نام کامل	ابن اَیبَک‌، ابوالحسین احمد بن ایبک بن عبدالله‌
لقب	شهاب‌الدین حسامى دِمیاطى
نام پدر	ایبک
ولادت	700ق
محل تولد	دمیاط، مصر
محل زندگی	دمیاط
رحلت	749ق‌
اطلاعات علمی
مشایخ	احمد بن عبدالرحیم، حسن بن عمر کردی، شهدة بنت الحصنى و ست‌الوزراء، ابراهیم غرافى، جمال‌الدین یوسف بن عبدالرحمان مزی، ابوالعباس احمد بن على جزری
برخی آثار	المستفاد من ذیل تاریخ بغداد لابن النجار، الأحادیث العوالي، الفوائد، معجم سبکي

ابن اَیبَک‌، ابوالحسین احمد بن ایبک بن عبدالله‌، ملقب به شهاب‌الدین حسامى دِمیاطى (700- 749ق‌/1301- 1348م‌)، مورخ و محدث مصری‌.

زادگاه، محل زندگی

وی در شهر دمیاط مصر متولد شد و همان‌جا نشو و نما یافت‌.

اساتید

ابتدا از احمد بن عبدالرحیم و حسن بن عمر کردی و شهدة بنت الحصنى و ست‌الوزراء و سپس در اسکندریه از ابراهیم غرافى حدیث شنید. آن‌گاه به مطالعه و برگزیدن احادیث پرداخت. در 740ق به دمشق کوچ کرد و در آن‌جا نیز از محدثان زمان چون جمال‌الدین یوسف بن عبدالرحمان مزی حدیث شنید و از ابوالعباس احمد بن على جزری و دیگر استادان آن‌عصر بهره گرفت‌.

وفات

ابن ایبک تا 742ق‌/1341م‌، سال وفات استادش مزی‌، در دمشق بود. آن‌گاه به مصر بازگشت و در رمضان 749ق‌/ دسامبر 1348م بر اثر طاعون درگذشت.

جایگاه علمی

وی از راویان مورد اعتماد و از رجال علم حدیث و از متکلمان عصر خویش بود و پس از ورود به دمشق طولى نکشید که بلندآوازه شد و برای عده‌ای از بزرگان به نوشتن معجم پرداخت‌.

آثار

برخى از معاجم وی در مجلس بزرگان قرائت مى‌شد. چنان‌که نوشته‌اند؛ تقى‌الدین ابوالفتح سبکى، معجمى را که ابن ایبک به نام او تألیف کرده بود، در عمارت کلاسه که متصل به مسجد جامع اموی دمشق بود، قرائت مى‌کرد. ذهبى‌جزوه‌ای از احادیث ابن ایبک مرتب ساخته بوده که ابن حجر آن را به خط خود ذهبى، دیده بوده است‌.

برخى از آثار وی عبارتند از:

1. المستفاد من ذیل تاریخ بغداد لابن النجار، مرتب به حروف معجم در یک مجلد و شامل 8 جزء به خط مؤلف که در کتابخانه خدیویه مضبوط است‌. این کتاب با کمک وزارت معارف و تحقیقات علمى و امور فرهنگى هند و نظارت دائرة المعارف العثمانیة در 1391ق‌/1971م به چاپ رسیده است‌؛
2. الأحادیث العوالي؛
3. الفوائد؛
4. عمدة الفاضل في اختصار الکامل؛
5. معجم سبکي؛
6. معجم دبوسي؛
7. ذیل في الوفیات على الشریف الحسیني.

افزون بر این‌ها وی به تدوین گزیده‌ای از احادیث رافعى پرداخت‌، اما آن را به پایان نرسانید.

منابع مقاله

مقیمى‌، قهار، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.