انوار، سید عبدالله

سيد‌ ‎عبدالله انوار
نام کامل	انوار، سید عبدالله
نام پدر	سید یعقوب انوار شیرازی
ولادت	18 مرداد 1303ش
محل تولد	تهران
رحلت	پنج‌شنبه 18 اسفند 1401ش
اطلاعات علمی
اساتید	خليل ملكى دكتر كريم مجتهدى دكتر محمود صناعى
برخی آثار	جهانگشای نادری

سيد‌ ‎عبدالله انوار (1303 -1401ش)، فرهنگ‌پژوه، کتاب‌شناس، مترجم، فرهنگ‌نویس، نسخه‌پرداز، فهرست‌نویس، ریاضی‌دان، ادیب، مورخ، تهران‌شناس، بیش از ۲۰ سال رئیس بخش نسخ خطی کتابخانه ملی ایران، تدوین یکی از حروف (مجلدات) لغت‌نامه دهخدا، دارای تصحیحات بسیاری است که از مهم‌ترین و مشهورترین آن‌ها می‌توان به جهانگشای نادری اشاره کرد.

زندگی

او در 18 مرداد 1303ش، در شهر تهران چشم به جهان گشود.

پدرش سید یعقوب انوار شیرازی فيلسوف بود و نسبش به سيد‌ ‎نعمت‌الله جزايرى از دانشمندان اصفهان در دوره صفوى مى‌رسيد. در دوره مشروطه به مبارزه براى آزادى روى آورد و وكيل مجلس شد و در حوزه علمیه نیز تدریس می‌کرد.

تحصیلات

عبدالله پيش از دبستان، خواندن، نوشتن و شمارش اعداد را فراگرفت، آن‌گاه به دبستان رفت. به سال 1316ش، تحصيلات سيكل اول ابتدايى را به پايان رساند و در شهر تهران به مقام نخست دست يافت. همچنين در كنار درس‌هاى دبستان به فراگيرى مقدمات علوم حوزوى روى آورد.

در دبيرستان رشته ادبيات را انتخاب كرد و از درس خليل ملكى، دكتر كريم مجتهدى و دكتر محمود صناعى بهره گرفت. زبان فرانسه را در انجمن ایران و فرانسه آموخت و پس از آن وارد دانشكده حقوق شد.

در دانشكده حقوق، به‌ويژه از درس دكتر موسى عميد استاد حقوق مدنى بهره فراوان برد. دكتر عميد به او سفارش كرد كه از درس‌هاى حوزوى نيز غفلت نكند.

انوار، يك دوره سطح حوزوى را نزد پدرش خواند. شرح منظومه ملا هادى سبزوارى و اسفار ملا صدرا را نزد استاد مرتضى مطهرى و كفاية الأصول را از دكتر ابوالقاسم گرجى آموخت و در هندسه و رياضى از محضر دكتر محسن هشترودى و مهندس محمد بهجت بهره جست.

فعالیتها

پس از دانشگاه، به استخدام بانك ملى درآمد، اما چون كار بانك را موافق ذوق خود نديد، استعفا داد و در هنرسراى عالى به آموزش هندسه ترسيمى، جبر، آناليز و مكانيك استدلالى پرداخت. دو سال در اين شغل بود كه براى خدمت نظام وظيفه احضار شد و به دانشكده افسرى رفت. در قسمت حقوقى پادگان قصر به خدمت پرداخت و آن‌گاه به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد.

پنج سال معلم انگليسى در مدارس متوسطه بود، سپس دو سال مترجم انگليسى و فرانسه اداره نگارش شد.

پس از اين، مدير بخش نسخه‌هاى خطى كتابخانه ملى شد. وى بيست و سه سال كارمند كتابخانه ملى بود تا اينكه به سال 1359ش، بازنشسته شد. از اين پس، در منزل خود به آموزش فقه، اصول، موسيقى، فلسفه، رياضيات و زبان به دانشجويان پرداخت.

انوار از سال 1337ش، تا 1351ش، به مدت چهارده سال به همكارى با لغت‌نامه دهخدا پرداخت، ولى با مرگ مرحوم دكتر معين كناره‌گيرى كرد.

جلساتى علمى در خانه او برپا بود كه به انواريه شهرت داشت. در اين جلسات، اميرحسين آريان‌پور، دكتر مهدى محقق، پروفسور فلاطورى، سيد‌ ‎جلال‌الدين آشتيانى، دكتر سيد‌ ‎جعفر شهيدى، سيداحمد فردید، غلام‌رضا شهرى، محمدباقر هوشيار، على‌اكبر شهبازى، سيد‌ ‎على موسوى بهبهانى و ناصر فربد شركت داشتند.

وى به زبان‌هاى عربى، انگليسى و فرانسه تسلط داشت و در همايش‌هاى ملى و بين‌المللى گوناگونى همانند مجمع جهانى شرق‌شناسان آمريكا در تورنتو، كنگره جهانى فلسفه در نيويورك، كنگره فارابى، ابن سينا، خواجه نصيرالدين طوسى و قطب‌الدين شيرازى شركت داشته و سخنرانى كرده است.

وفات

سرانجام در روز پنج‌شنبه 18 اسفند 1401ش در سن 98 سالگی درگذشت. و پس از تشییع به آرامستان ابن بابویه منتقل و در جوار پدرش به خاک سپرده شد.

آثار

1. ده جلد فهرست نسخه‌هاى خطى به فارسی و عربى، به‌صورت تحليلى و توصيفى كه هفت هزار عنوان را در بر مى‌گيرد؛
2. تدوين حرف «خ» و «كاف» از مجلدات لغت‌نامه دهخدا؛
3. شرح و ترجمه شفاى بوعلى سينا؛
4. شرح و ترجمه شرح اشارات خواجه نصير؛
5. شرح و تفسير «حكمة الإشراق» قطب‌الدين شيرازى؛
6. ترجمه مدخل متافیزیک هایدگر؛
7. شرح «التحصيل» بهمن‌يار؛
8. تعليقه مفصل بر دانشنامه علايى ابن سينا؛
9. ترجمه مقاصد الفلاسفة امام محمد غزالى؛
10. ترجمه تهافت الفلاسفة امام محمد غزالى؛
11. ترجمه شرح تلويحات شيخ اشراق؛
12. ترجمه و شرح منطق الملخص امام فخر رازى؛
13. شرح و تعليقه درة التاج علامه قطب‌الدين شيرازى؛
14. شرح و تعليقه بر مصنفات بابا افضل كاشى نوش‌آبادى؛
15. شرح موسيقى الكبير فارابى؛
16. شرح فرائد الأصول شيخ مرتضى انصارى؛
17. شرح متافیزیک ارسطو؛
18. تفسير جامع الحكمتين ناصرخسرو؛
19. تفسير خوان الإخوان ناصرخسرو؛
20. ترجمه و شرح هندسه تحليلى، اثر سروه، رياضى‌دان بلژيكى؛
21. شرح و تفسير قضاياى منطقى و بررسى آراى خواجه نصير طوسى؛
22. بررسى آراى مربوط به قياس‌هاى منطقى و جهت در قياسات؛
23. ترجمه جستارهاى فلسفى وينگنشتاين؛
24. ترجمه حكومت الهى، اثر سنت توماس آكويناس؛
25. ترجمه سمبولیسم در دين؛
26. كوير فارابى؛
27. تصحيح جهان‌گشاى نادرى؛
28. تصحيح و تعليقه بر أساس الاقتباس خواجه نصيرالدين طوسى در منطق؛
29. ترجمه فلسفه علمى تكامل حيات يا تطور حيات، اثر هانرى برگسون؛
30. ترجمه رياضيات؛
31. ترجمه هندسه پروژكتيو، اثر فدريكو انريك؛
32. تدوين هفت جلد حل المسائل منطق و رياضى.

همچنين ايشان مقالاتى درباره نسخه‌شناسى، جلدسازى و فهرست‌نگارى در نشريات موج، آدينه، فصلنامه انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، نامه بهارستان، كتاب هفته، كتاب ماه كليات، آيينه ميراث، بخارا، مجله تخصصى تاريخ علم و چشم‌انداز ایران به چاپ رسانده است.

منابع مقاله

1. پایگاه آفتاب، در تاريخ 15 آذرماه 1393
2. سید‫عبدالله انوار‬ درگذشت، خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۸ اسفند ۱۴۰۱
3. پیکر «عبدالله انوار» به خانه ابدی بدرقه شد، خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا، شنبه / ۲۰ اسفند ۱۴۰۱

وابسته‌ها

جهانگشای نادری

تعلیقه بر اساس الاقتباس خواجه نصیر طوسی