۱۵٬۶۱۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
| تصویر =NURاندیشه فلسفی امامJ1.jpg | | تصویر =NURاندیشه فلسفی امامJ1.jpg | ||
| عنوان =اندیشه فلسفی امام خمینی(س) | | عنوان =اندیشه فلسفی امام خمینی(س) | ||
| | | عنوانهای دیگر = | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''اندیشه‌های فلسفی امام خمینی(س)'''، اثر محمدرضا غفوریان(متولد 1339ش)، کتابی است در | '''اندیشه‌های فلسفی امام خمینی(س)'''، اثر محمدرضا غفوریان(متولد 1339ش)، کتابی است در دیدگاههای فلسفی حضرت امام خمینی(ره) که در سه بخش تنظیم شده است. | ||
بخش اول، به تعریف و روش، موضوع و هدف فلسفه پرداخته و دیدگاههای خاص مرحوم امام در این زمینه آورده شده است. بخش دوم، | بخش اول، به تعریف و روش، موضوع و هدف فلسفه پرداخته و دیدگاههای خاص مرحوم امام در این زمینه آورده شده است. بخش دوم، گرایشهای سه‌گانه معروف در تاریخ و فلسفه را ذکر کرده و اصول اصلی آنها به اجماع آمده است. گرایشهای مشاء، اشراق، و حکمت متعالیه و نگاه آنها به هستی و نظام و مراتب آن به دو منظور در این بخش آمده است. الزم به ذکر است که دیدگاههای مرحوم امام، گرایش و تعلق ایشان را به حکمت متعالیه نشان میدهد. البته همان گونه که خود ایشان در برخی از مباحث یادآور شده، این تعلق، در سطح بحث و بررسیهای فلسفی است وگرنه آن گاه که سخن از عرفان نظری به میان میآید در جای مناسب خودش، دیدگاهها و سخنان درخور آن عرصه را در آثار ایشان میبینیم. | ||
در بخش سوم، با توجه به اینکه حضرت امام کتاب خاصی در فلسفه ندارد دیدگاه ایشان از | در بخش سوم، با توجه به اینکه حضرت امام کتاب خاصی در فلسفه ندارد دیدگاه ایشان از کتابهای مختلف جمع‌آوری شده است که شامل مباحثی از الهیات و مباحثی از امورعامه که به وجود عالم عقلی، حدوث زمانی عالم، حدوث زمانی مجردات، جبر، نفوس، امر بین االمرین، ماده و صورت... مطالبی است که در این بخش به آن پرداخته شده است. | ||
در پایان یادآوری این نکته ضروری است که کتاب صرف مطالعه تدوین نشده بلکه به عنوان واحد درسی مطرح شده است که باید تدریس شود. | در پایان یادآوری این نکته ضروری است که کتاب صرف مطالعه تدوین نشده بلکه به عنوان واحد درسی مطرح شده است که باید تدریس شود. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
مشاء: هدف فلسفه را «علم» به موجودات حقیقی و ترتیب نظام هستی میداند. | مشاء: هدف فلسفه را «علم» به موجودات حقیقی و ترتیب نظام هستی میداند. | ||
سهروردی: کسی را حکیم می شمارد که جدا ساختن نفس از بدن او کاری عادی باشد. | سهروردی: کسی را حکیم می شمارد که جدا ساختن نفس از بدن او کاری عادی باشد. | ||
با توجه به آثار و شیوه تدریس فلسفی امام آشکارا برمی آید که عرفان نظری و | با توجه به آثار و شیوه تدریس فلسفی امام آشکارا برمی آید که عرفان نظری و رهیافتهای آن، در نظر ایشان از جایگاهی والاتر برخوردار بوده و همواره فلسفه را به عنوان ابزار و راهی برای رسیدن به عرفان میدیده اند. | ||
حضرت امام در موارد گوناگونی از فلسفه دفاع نمودند، مانند پیامی که به عنوان منشور روحانیت نام گرفت یا در نامه ای که به گورباچف می نویسند و همچنین در مصاحبه با حسین هیکل از تأثیر فلسفه بر خودشان سخن گفته اند. | حضرت امام در موارد گوناگونی از فلسفه دفاع نمودند، مانند پیامی که به عنوان منشور روحانیت نام گرفت یا در نامه ای که به گورباچف می نویسند و همچنین در مصاحبه با حسین هیکل از تأثیر فلسفه بر خودشان سخن گفته اند. | ||
'''بخش دوم: امام و مکتب | '''بخش دوم: امام و مکتب های معروف''' | ||
'''فصل یکم: مکتب مشاء''' | '''فصل یکم: مکتب مشاء''' | ||
نخستین مکتب فلسفی که در میان حکیمان مسلمان بوجود آمد و مربوط به | نخستین مکتب فلسفی که در میان حکیمان مسلمان بوجود آمد و مربوط به سدههای سوم تا پنجم بوده و برجسته ترین فیلسوف این گرایش ابن سینا است. شاید بتوان گفت که با اهمیت ترین و برجسته ترین ویژگی این مکتب تکیه انحصاری به استدلال و قیاس عقلی است. از دیگر ویژگیهای این مکتب گرایش به مادّه و صورت و نگاه خاص آنان به نظام هستی و دسته بندی موجودات است. مشاء به «کثرت» موجودات اعتقاد دارد نه وحدت. بر این عقیده هستند که عقل اول، نخستین چیزی است که از واجب تعالی صادر شده است و عقل دوم صادر از عقل اول است. | ||
در مکتب مشاء نهُ عقل اول، نهُ نفس و جسم فلکی را پدید آوردهاند که اینان خود دسته ای دیگر از موجودات با | در مکتب مشاء نهُ عقل اول، نهُ نفس و جسم فلکی را پدید آوردهاند که اینان خود دسته ای دیگر از موجودات با ویژگیهای خودشان هستند. | ||
نظام هستی در نگاه آنان دربردارنده چنین موجوداتی است: واجب تعالی ،عقول، نفوس فلکی، اجسام فلکی، نفوس زمینی، عناصر و مرکبات که از هیولا و صورت تشکیل می شوند. | نظام هستی در نگاه آنان دربردارنده چنین موجوداتی است: واجب تعالی ،عقول، نفوس فلکی، اجسام فلکی، نفوس زمینی، عناصر و مرکبات که از هیولا و صورت تشکیل می شوند. | ||
اشکالاتی که از نظر امام به این مکتب وارد است را میبینیم. ایشان می فرمایند: | اشکالاتی که از نظر امام به این مکتب وارد است را میبینیم. ایشان می فرمایند: | ||
یک جهت تنبهی در مسأله باقی مانده و آن این است که چرا عقول را منحصر به عقول عشره دانستهاند؟ علت آن ازدواج نمودن عقل حکیم با رصد مترصدین و جمع شدن | یک جهت تنبهی در مسأله باقی مانده و آن این است که چرا عقول را منحصر به عقول عشره دانستهاند؟ علت آن ازدواج نمودن عقل حکیم با رصد مترصدین و جمع شدن عقلهای رصد منجم است زیرا اگر حکیم به عقل حکیمی خود اکتفا کند عقول را غیرمتناهی میبیند، چنان که اشراقیون که رصد را در نظر نگرفته اند، قائل شده اند به این که عقول غیرمتناهی است، ولی مثل شیخ الرئیس چون اهل رصد بوده و به عقیده منجمین نهُ فلک دیده است به عقول عشره قائل شده است. بنابراین از زمانی که افلاک تسعه را باطل دانسته اند عشریت عقول هم از بین رفته است« . | ||
'''فصل دوم: مکتب اشراق''' | '''فصل دوم: مکتب اشراق''' | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
در هستیشناسی مکتب اشراق، نور الانوار، که همان علت نخستین یا واجب الوجود در اصطلاح حکمت مشاء است، سرچشمه پیدایش انوار قاهره میباشد. | در هستیشناسی مکتب اشراق، نور الانوار، که همان علت نخستین یا واجب الوجود در اصطلاح حکمت مشاء است، سرچشمه پیدایش انوار قاهره میباشد. | ||
یکی دیگر از | یکی دیگر از نقطههای مهم در نگاه شیخ اشراق به دسته بندی موجودات ،اعتقاد او به عالم مثالی منفصل است. یکی دیگر از موارد ویژه نگاه مرحوم سهروردی این است که عنصر آتش را نمیپذیرد و میگوید آتش همان عنصر هوا میباشد. | ||
'''فصل سوم: مکتب حکمت متعالیه''' | '''فصل سوم: مکتب حکمت متعالیه''' | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
حضرت امام حکمت صدرایی را در حل بسیاری از مسائل مهم فلسفی و اصولی راهگشا میداند. دیدگاه امام درباره وجود این چنین است که میفرماید: «آنچه از سنخ کمال و از جنس جمال و تمام است، راجع به عین وجود و اصل حقیقت هستی است، و در دار تحقق جز یک اصل شریف که سرچشمه تمام کمالات و منشأ تمام خیرات است، نیست، و آن حقیقت وجود است و اگر جمیع کماالت، عین حقیقت وجود نباشد و به وجهی از وجوه در حاق اعیان از او جدایی و با او دوئیت داشته باشد، لازم میآید دو اصل در دار تحقق محقق باشد، و این مستلزم مفاسد بسیار است.« | حضرت امام حکمت صدرایی را در حل بسیاری از مسائل مهم فلسفی و اصولی راهگشا میداند. دیدگاه امام درباره وجود این چنین است که میفرماید: «آنچه از سنخ کمال و از جنس جمال و تمام است، راجع به عین وجود و اصل حقیقت هستی است، و در دار تحقق جز یک اصل شریف که سرچشمه تمام کمالات و منشأ تمام خیرات است، نیست، و آن حقیقت وجود است و اگر جمیع کماالت، عین حقیقت وجود نباشد و به وجهی از وجوه در حاق اعیان از او جدایی و با او دوئیت داشته باشد، لازم میآید دو اصل در دار تحقق محقق باشد، و این مستلزم مفاسد بسیار است.« | ||
بخش سوم: دیدگاهها و | بخش سوم: دیدگاهها و نوآوریهای فلسفی | ||
دیدگاه امام در برهان صدیقین | دیدگاه امام در برهان صدیقین | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
از سنخ براهین است. منتها براهین مخصوصی، هیهات که علوم آنها از جنس تفکر باشد، یا مشاهدات آنها را با برهان و مقدمات آن مشابهتی، تا قلب در حجاب برهان است و قدم او تفکر است، به اول مرتبه صدیقین نرسیده است». | از سنخ براهین است. منتها براهین مخصوصی، هیهات که علوم آنها از جنس تفکر باشد، یا مشاهدات آنها را با برهان و مقدمات آن مشابهتی، تا قلب در حجاب برهان است و قدم او تفکر است، به اول مرتبه صدیقین نرسیده است». | ||
به نظر میرسد با ملاحظه | به نظر میرسد با ملاحظه عبارتهای خود ایشان نیاز به توصیف بیشتری نیست. چنین نگاهی را در کتابهای فیلسوفان، حتی اهل حکمت متعالیه هم کمتر می‌توان یافت.<ref> ر.ک: بی‌نام، ص76-78</ref> | ||