معاني النحو

‏معاني النحو
پدیدآوران	سامرائی، فاضل صالح (نويسنده)
ناشر	مرکز تحقیق و نشر مکریانی
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	س2م6 ۶۱۵۱ PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

‌معاني النحو نوشته زبان‌شناس، نحوی و قرآن‌پژوه معاصر فاضل‌ صالح سامرائی (متولد 1933م.)، پژوهشی نوآورانه در آموزش دوره کامل نحو زبان عربی با بهره‌گیری از شواهد قرآنی است.

ساختار

در این کتاب همه مباحث نحوی از آغاز تا پایان بدون تقسیم به بخش و فصل و مانند آن مطرح شده است. اولین مطلب، جمله عربی، عناصر آن و دلالتش و آخرین مطلب، ندبه است.

نوآوری قرآنی

معانی النحو نمونه‌ای تمام‌عیار از اجرای دقیق و کامل نظریه نظم عبدالقادر جرجانی است. سامرایی در این کتاب که مهم‌ترین و گسترده‌ترین پژوهش نحوی معنایی او به شمار می‌رود، کلیه مباحث نحوی را با استشهاد به آیات قرآن کریم، معنایابی کرده و ظرافت‌ها و لطافت‌های تعابیر قرآنی و بهره‌گیری قرآن از ظرفیت‌های تعبیری زبان عربی را به‌خوبی اثبات کرده است. نکته مهمّ اینکه او به‌کرات به دلائل الإعجاز جرجانی ارجاع داده است؛ بنابراین، این امکان را به خواننده می‌دهد که منشأ بسیاری از تحلیل‌ها و برداشت‌ها و نظریات او پیرامون مسائل نحوی را، آراء و اندیشه‌های جرجانی تلقّی کند.

فقه النحو

سامرایی چندین پرسش دقیق نحوی مطرح کرده است مانند:

• در کلام الهی "وَ ما مِنْ إِلهٍ‏ إِلاَّ اللَّه."(آل‌عمران/ 62.) و "فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّه‏."(محمد(ص)/ 19.)، "نفی با ما" چه تفاوتی با "نفی با لا" دارد؟

او افزوده است: مبالغه نیست اگر بگویم: زبان عربی را آن‌گونه که شایسته است نمی‌شناسیم. پس ضرورت دارد که نحو را ژرف بشناسیم. کتاب حاضر کوششی برای رسیدن به فقه النحو و توجه به معانی ترکیبات گوناگون نحوی است.

روش

سامرایی می‌نویسد برای نگارش این کتاب بیش از 10 سال وقت صرف کردم و نصوص عربی را ژرف‌کاوی می‌کردم و بین عبارات گوناگون به مقایسه می‌پرداختم و در معانی محتمل دقیق می‌شدم و منبع اولم قرآن کریم بود و آیات را بر طبق موضوعات فهرست می‌کردم و فرق‌های تعبیری و سیاق‌های مختلف را با هم می‌سنجیدم و از مباحث کتاب‌های بلاغی، نحوی، لغوی، تفسیری و... استفاده می‌کردم. با همه آنچه گذشت، این اثر، گامی در مسیر است، نه نقطه پایان.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. فرجی،مطهره و همکاران، "بررسی آثار فاضل صالح السامرایی بر پایه نظریه نظم جرجانی با استناد به قرآن کریم"، پژوهش‌های ادبی-قرآنی بهار 1398، سال هفتم-شماره1 ص151- 176.