التربیة الجنسیة للأطفال و البالغین

التربیة الجنسیة للأطفال و البالغین
پدیدآوران	مدن، یوسف (نویسنده)
ناشر	دار المحجة البیضاء
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1995م /1416ق
چاپ	یکم
موضوع	تعلیم و تربیت
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

التربیة الجنسیة للأطفال و البالغین، اثر یوسف مدن، کتابی است با موضوع اخلاق اجتماعی. در واقع کتاب کوششی است معطوف به بررسی عمل و عرضۀ راه‌حل‌های بحران جنسی در کودکی و نوجوانی و پس از بلوغ و ازدواج.

بحران اخلاقی - جنسی رو به افزایش در سراسر جهان، از جمله جهان اسلام، از معضلات اجتماعی است که کمتر بدان عنایت می‌شود. این دست مشکلات، علی الاصول در جوامع پایبند به مبانی اخلاقی اسلام، باید بسیار کمتر از دیگر نقاط جهان باشد - و البته چنین هم هست - اما گسترش جوامع و افزایش سرسام‌آور تبادلات فرهنگی و سیطرۀ شوم فرهنگ اخلاقی غرب بر دستگاه‌های رسانه جمعی در جهان اسلام از سویی، و از سوی دیگر، اهمال رهبران سیاسی و فکری، نسبت به اخلاق و بویژه اخلاق جنسی موجب شده است، آتش ویرانگر انحرافات جنسی در کشور‌های اسلامی هم زبانه بکشد و کار را بحرانی کند.

بافت کلی کتاب، بویژه در بخش دوم، تکراری است؛ اما، پرداخت مطالب و برخی از زیرمجموعه‌‌های بحثها، بویژه در بخش اول تازه است و خواندنی. لازم است برخی غلط‌های مطبعی کتاب (مثلا ص 37 و 311) اصلاح شود. راه‌حل ازدواج در صفحۀ 160 منطقی نمی‌نماید و بیرون از حوزۀ تربیت جنسی کودک است. آنچه در پاسخ به پرسش صفحۀ 285 آمده است، بواقع پاسخ نیست. این کتاب دارای کاستی‌های ساختاری است؛ چراکه، گاه شمارۀ «یک» ی آمده است که «دو» و... آن هرگز نیامده است. در صفحۀ 206 از دو نکته یاد کرده؛ اما، سه نکته را شرح داده است؛ با این حال، این کتاب از نمونه‌‌های خود در کشور‌های عرب مثل کتاب فتحی یکن و عبد اللّه ناصح علوان خواندنی‌تر است. در فارسی کتابی که جداگانه به تربیت جنسی از نگاه اسلام پرداخته باشد، کمتر نگاشته نشده است؛ لذا، خواندن این کتاب غنیمت است.

نگارنده، مطالب کتاب را در دو بخش و هشت فصل بسامان کرده است.

بخش اول. تربیت جنسی کودک مسلمان نگارنده، در فصل اول این بخش، نخست از کم‌توجهی مسلمانان به تربیت جنسی کودک و لزوم توجه بیشتر به این مسأله یاد می‌کند و روش‌های غربی تربیت جنسی کودک را برای کودکان مسلمان نامناسب می‌خواند و می‌افزاید: برای تربیت جنسی کودک، ابتدا باید بالغان به تربیت جنسی دست یابند؛ یعنی، لازم است خانواده و مربیان مدرسه با نگرش‌های اسلامی به تربیت جنسی آشنایی به اندازه داشته باشند. ایشان تلاش‌های انجام شده برای تبیین تربیت جنسی کودک در اسلام را اندک می‌داند و معتقد است این کوششها پاسخگوی نیاز‌های امت اسلامی در این زمینه نیست و خانواده‌‌های مسلمان نسبت به احکام رفتار جنسی کودک فقر علمی دارند؛ این در حالی است که، انحرافات جنسی در کودکان ممیز شکل وحشتناکی به خود گرفته و مقوله شرم‌آور همجنس‌بازی را مطرح کرده است.

نگارنده، پس از اشاراتی دیگر به مشکلات جنسی کودکان نزدیک بلوغ در جوامع اسلامی، و ناتوانی علمی و ضعف فرهنگی خانواده‌ها برای پیشگیری و درمان این نابسامانیها و نیز یادآوری برخی از عوامل مؤثر در پیدایش نابهنجاری‌های رفتار جنسی در کودکان ممیز، به هدف این تحقیق می‌پردازد و از روش کار خود می‌گوید و پاسخ این پرسش را می‌آورد که آیا دین به رفتار جنسی توجه نکرده است‌؟ و با اشاره به برخی از انتقاد‌های ناروا نسبت به اسلام، به بررسی مشکل انحراف جنسی در خانواده می‌پردازد.

فصل دوم، دربارۀ عوامل مؤثر در پیدایش و رشد مشکلات جنسی کودکان نزدیک به بلوغ است. نگارنده، این عوامل را پرشمار و گوناگون می‌داند و خلاصه کردن آنها را در یکی - دو عامل دشوار می‌خواند و می‌افزاید: البته بررسی‌های اجتماعی و روان‌شناختی جدید، بیشتر گرایش به تکیه بر یک عامل دارد و آن محیط فاسد است، به این اعتبار که محیط حاوی عوامل متعدد و متنوع دخیل در مشکلات مورد بحث است؛ اما، واقع آن است که نمی‌توان این نکته را پذیرفت؛ زیرا انسان از عوامل ارثی و هورمونی هم در کنار عوامل محیطی متأثر می‌شود، با این حال نمی‌توان انکار کرد که در میان عوامل، محیط سهمی بیشتر و مؤثرتر دارد.

نگارنده، در ادامۀ بحث، به نقش اختلالات هورمونی در بروز انحراف جنسی می‌پردازد و از آمادگی‌های ارثی برای پیدایش این بلیه یاد می‌کند و عوامل مشترک فردی و اجتماعی محیطی دخیل در انحرافات جنسی را بشرح می‌کاود؛ آنگاه، به فصل سوم کتاب می‌رسد و پار‌های از آرا و تربیت جنسی در اسلام را با دیدگاه‌های غربیان دراین‌باره مقایسه می‌کند و از این رهگذر به نکات زیر می‌پردازد: اهمیت تربیت جنسی کودک، خاموشی فعالیت جنسی در کودکی، واقعگرایی در آموزش جنسی به کودک، برهنگی یا خودپوشی از کودک، جدا کردن محل خواب کودکان از یکدیگر، لزوم آموزش کودک برای سرزده وارد نشدن در محل استراحت پدر و مادر، زمان مناسب برای آغاز آموزش کودک.

فصل چهارم. تربیت جنسی کودک مسلمان: نویسنده در شرح این مطلب، ابتدا به تعریف و مفهوم تربیت جنسی می‌پردازد و تربیت جنسی را مسؤولیتی همگانی می‌خواند و از ویژگی‌های تربیت جنسی در اسلام یاد می‌کند (آبشخور ربانی دارد، به حرمت و کرامت انسان ارج می‌نهد، کلی منسجم است و نباید در مقام آموزش تجزیه شود، روندی مستمر و واقعگر و تدریجی الحصول است)؛ پس از این به دو مرحله از مراحل سه‌گانۀ تربیت جنسی در اسلام می‌پردازد و از کودکی اول و کودکی دوم می‌گوید و از عناصر تربیت جنسی در کودکی دوم یاد می‌کند (رشد عقلی به اندازۀ کودک، لزوم آموزش جنسی او در این مرحله، مجازات در صورت خطای جنسی یا رفتار نامناسب با منشأ جنسی).

فصل پنجم. تربیت اسلامی و بهبود و اصلاح رفتار جنسی: نگارنده، برای بازشکافت این بحث، نخست اصلاح و بهبود رفتار جنسی را معنا می‌کند؛ آنگاه، با توجه به شعله‌ور بودن آتش انحرافات جنسی در شکل‌های گوناگون در میان کودکان و نوجوانان، از لزوم و نیاز بهبود و اصلاح رفتار جنسی می‌گوید و آن را از عبادات می‌شمارد و اسباب چهارگانۀ ضرورت این بهسازی را برمی‌شمارد و به این نکته می‌پردازد که برای اصلاح رفتار جنسی کودکان، لزوما باید ابتدا رفتار جنسی بزرگسالان را بهبود بخشید؛ آنگاه، به برنامه و روش اسلام برای اصلاح رفتار جنسی بزرگسالان و بطور مشخص والدین می‌رسد و به لزوم تغییر و تحول نگرش بزرگسالان نسبت به روابط جنسی می‌پردازد و آداب شرعی آن را یادآور می‌شود و از صبغۀ روحی و عبادی روابط جنسی در اسلام می‌گوید و اصلاح و بهبود را به وراثتی و محیطی تقسیم می‌کند و برای بهبود ارثی رفتار جنسی، سه مرحله را یاد می‌کند و از مراحل عملی بهبود و اصلاح محیطی برای رفتار جنسی می‌گوید؛ سپس، به دوازده اقدام احتیاطی برای تربیت جنسی کودک می‌پردازد (آگاهی‌های جنسی مناسب با سن کودک، آموزش اجازه گرفتن برای وارد شدن به محل استراحت دیگران، رعایت پوشش مناسب والدین در خانه و در حضور کودک، لباس مناسب و مثلا غیرچسبان برای کودک، دور داشتن کودک از هرگونه رفتار با منشأ جنسی، جدا کردن محل خواب کودکان، داشتن منزل وسیع و اختصاص اتاق برای هریک از افراد خانواده، توجه به بلوغ زودرس در برخی کودکان و رعایت حال آنها، توجه جدی به اوقات فراغت کودک و بهره‌برداری تربیتی از آن به نفع کودک، معرفی برنامه‌‌های مناسب و نامناسب و حرام و حلال صدا و سیما برای کودک، وضع و اعمال تنبیه مناسب برای خطا‌های جنسی قبل از بلوغ، ازدواج در آغاز بلوغ).

بخش دوم. تربیت جنسی بالغان

آنچه نگارنده در بخش دوم کتاب آورده است، حاوی آداب و اخلاق جنسی از نگاه شیعه است که در سه فصل باقی‌ماندۀ کتاب تنظیم و تحریر شده است. در فصل ششم پار‌های از قواعد تربیت جنسی بالغان واکاوی می‌شود و از رهگذر آن به فرق بلوغ با نوجوانی اشاره و معیار‌های بلوغ جنسی یادآوری می‌شود و به مهار انگیزۀ جنسی و پاسخ مناسب به آن و رابطه‌اش با سلامت روحی اشاره می‌شود. اهمیت آگاهی‌های جنسی برای نوجوانان نکته بعدی است. نگارنده در ادامه به قواعد روابط جنسی زوجین می‌پردازد و پار‌های از آداب رفتار جنسی زن و شوهر را یادآور می‌شود.

فصل هفتم دربارۀ پار‌های از ضوابط اسلامی حاکم بر روابط زن و مرد بعنوان دو جنس و تأثیرات روان‌شناختی آن است. نگارنده، در این فصل از آثار روانی تقید به این ضوابط می‌گوید و به بازتاب‌های روانی سرپیچی از این ضوابط اشاره می‌کند و برخی از اصول لازم در روابط اجتماعی میان زن و مرد را برمی‌شمارد که رعایت آنها از سوی زن و مرد، به سلامت روابط، و دوری از مشکلات جنسی حاصل از روابط ناسالم، می‌انجامد. نگارنده، پس از این، به روان‌شناسی تبرج در زنان می‌پردازد و با تقسیم زنان از این حیث به دو گروه و شرح هریک، از زیان‌های فردی و اجتماعی و تبرج زنان می‌گوید و از فواید روحی و روان‌شناختی حجاب برای زن یاد می‌کند و به ابعاد روحی خودآرایی در زن و مرد و شکل افراطی و غیر افراطی آن می‌پردازد.

فصل هشتم. موضع اسلام نسبت به بحران نوجوانی: نگارنده، در این فصل با اشاره به برخی از دیدگاه‌های روان‌کاوان و روان‌شناسان غرب نسبت به نوجوانی و بحران‌های آن، به نقد آن نظریات می‌پردازد، و پس از آن به تقسیم‌بندی عمومی و دوگانۀ نوجوانان در جامعه اسلامی می‌رسد و پس از شرح این دو گروه، چگونگی پیدایش بحران برای نوجوانان در جامعۀ اسلامی را بازمی‌شکافد و به پار‌های از راه‌حل‌های عمومی برخورد با بحران در نوجوانی اشاره می‌کند.

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتابشناسی تحلیلی توصیفی تعلیم و تربیت در اسلام (گزیده منابع عربی)، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم، چاپ یکم، 1381ش