البيان المغرب في أخبار الأندلس و المغرب

البيان المغرب في أخبار الأندلس و المغرب
پدیدآوران	اب‍ن‌ ع‍ذاری‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د (نويسنده) کولان، ج. س. (محقق) پروفنسال، إ. لیفی (محقق)
ناشر	دار الثقافة
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1400ق - 1980م - 1983م
چاپ	3
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	/م4ب9 102 DP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

البیان المغرب في أخبار الأندلس والمغرب اثر ابوالعباس احمد بن محمد بن عذاری (نیمه دوم قرن هفتم و نیمه اول قرن هشتم)، مشهورترین مورخ مغربی پیش از ابن خلدون، یکی از مهمترین نوشته‌های تاریخی مغرب اسلامی است.

این کتاب، از مفصل‌ترین نوشته‌های تاریخی مغرب و اندلس است که به رغم آنکه در قرن هشتم هجری به نگارش درآمده، متضمن اخبار بسیار و روایات نادری است که جایگاه کتاب را تا حد منبعی دست اول، ترفیع داده است. به علاوه، همچون اغلب نوشته‌های این دوره که به خواست سلاطین یا بزرگان تحریر می‌یافتند، نیز از این نقیصه خالی نیست و نویسنده آن را نه برای ارضای علایق شخصی یا دانش‌دوستی، بلکه به خواهش دیگران پدید آورده است. با این تفاوت که نام و هویت ممدوح ابن عذاری، در این کتاب به درستی معرفی نشده و تنها به اشاره از آن سخن رفته است.

شیوه تألیف کتاب، تلفیقی از شیوه‌های رایج سال‌شمار و موضوعی است. به نظر می‌رسد اتخاذ این شیوه، مرهون آشنایی عمیق مؤلف با منابع گوناگون تاریخی شرق و غرب جهان اسلام است که خود در مقدمه به آن اشاره کرده است. وی حوادث تاریخی را به ترتیب سال وقوع، از 21 تا 667 هجری بررسی کرده است. با این همه، او تنها به این شیوه متکی نیست و در خلال سنوات مختلف، موضوعات موهم و مورد توجهش را در درون شیوه سال‌شمار، جای داده و به تفصیل یک جا از آن سخن گفته است. تفصیل برخی از این وقایع به گونه‌ای است که مؤلف گاه یکباره به کلی از شیوه سال‌شمار دست شسته و به موضوعات منفرد تاریخی پرداخته است.

از امتیازات کتاب، تعدد منابع و تنوع ارجاعات است که از این حیث در بین نوشته‌های تاریخی مغرب، کم‌نظیر است. نویسنده با اتکای به منابع قدیم‌تر، توانسته تاریخی جامع درباره غرب جهان اسلام تألیف کند و شاید بتوان آن را به کار ارزشمند ابن اثیر، «الکامل»، درباره شرق جهان اسلام، تشبیه کرد. نکته شایان ذکر این است که کتاب بیش از آن که محصول مشاهدات یا روایات بی‌واسطه مؤلف باشد، به طور گسترده، از منابع تاریخی- ادبی پیش از خود، بهره برده است.

منابع مقاله

فرهمند، یونس، «پژوهشی در تاریخنگاری مغرب اسلامی بررسی البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب»، پایگاه مجلات تخصصی نور، تاریخ اسلام تابستان 1388- شماره 38.