تونی، عبدالله بن محمد

مقبره فاضل تونی در کرمانشاه

نام	تونی، عبدالله بن محمد
نام‎های دیگر	بشروی، عبدالله بن محمد خراسانی، عبدالله بن محمد فاضل تونی
نام پدر	محمد
متولد
محل تولد	روستای تون خراسان
رحلت	1071 ق
اساتید
برخی آثار	دوازده رساله فقهی درباره نماز جمعه از روزگار صفوی الوافية في أصول الفقه
کد مؤلف	AUTHORCODE01664AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، فاضل (ابهام زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، فاضل تونی (ابهام زدایی) را ببینید.

عبداللّه بن محمد تونى بشروى خراسانى (متوفای 1071ق - کرمانشاه)، مشهور به فاضل تونی، عالم، فقیه، زاهد، فقیه اخباری، از بزرگان قرن 11 هجرى در دوره صفویه، اهل خراسان

ولادت

اما از تاريخ تولد او اطلاع دقيقى در دست نيست.

«تون» روستاى كوچكى از خطه مهستان خراسان است كه قلعۀ ملاحدۀ اسماعيليه در آنجا بوده و مدتى خواجه نصير‌الدين طوسى در آنجا زندانى بوده است و بشرويه نيز منطقه‌اى در چهار فرسخى تون مى‌باشد.

تحصيلات

ملا عبداللّه پس از گذراندن دوران كودكى براى تحصيل به مدرسۀ ملا عبداللّه تسترى در اصفهان رفت و پس از مدتى دوباره به مشهد مقدس برگشت و مدتى نيز در آنجا ماند. او كه قصد زيارت عتبات عاليات را داشت، همراه برادرش احمد بن محمد تونى (متوفاى 1083 قمرى) براى زيارت به طرف عراق حركت كرد.

آنها در بين راه به قزوين رسيدند كه در آن زمان ملا خليل قزوينى (متوفاى 1089 قمرى) از او و برادرش خواست كه مدتى در قزوين بمانند. آنها نيز پذيرفتند و بين آنها و ملا خليل مودت و برادرى و دوستى برقرار شد.

خاندان عالم پرور

خاندان فاضل تونى از فضلا و علماى زمان خود بوده‌اند. در أعيان الشيعة، در رابطه با احمد بن محمد تونى، برادر صاحب ترجمه اينطور آمده است: «كان عالماً فاضلاً ورعاً زاهداً عابداً له حاشية على شرح اللمعة و رسالة في رد الصوفية» و كتاب تحريم غنا نيز از او است.

ملا احمد بن محمد اگر چه از علماى زمان خود بوده، امّا در تبادل نظر با برادرش و ترويج کتاب‌هاى او سهم بسزايى داشته است. آنطور كه در روضات الجنات آمده، در پشت جلد بعضى از کتاب‌هاى خطى وافيه، شيخ احمد تاريخ تأليف كتاب را سال 1059 اعلام كرده و اينطور نوشته است «كتب أخوه الوحيد، المنتظر لأمر اللّه أحمد بن حاجي محمد بشروي خراساني»

يكى ديگر از برادران صاحب ترجمه، حسین على بن حاج محمد تونى بشروى است كه در روضات دربارۀ او اينطور آمده است: «إنّه كان من فضلاء عصره»

مشرب علمى

از كسانى كه در افكار علمى فاضل تونى نقش داشته ملا خليل قزوينى است كه از يك طرف با سلطان العلماء، سيد حسین بن محمد بن محمود حسینى (متوفاى 1064 قمرى) صاحب حاشيه بر معالم، هم‌درس و هم‌بحث بوده، و از طرف ديگر با صاحب وافيه نيز مدتى قرين و هم بحث بوده است.

در رياض العلماء راجع به ملا خليل اين گونه آمده است: «فاضل متكلم أصولي جامع دقيق النظر قوي الفكر من أجلّة مشاهير علماء عصرنا و أكمل أكابر فضلاء دهرنا»

بنابراین، مى‌بينيم اين دو عالم اصولى، در بعض مسائل فقهى نظير تحريم نماز جمعه در زمان غيبت، هم نظر بوده و داراى فتواى واحد مى‌باشند.

در مقابل اين نظريه، ملا محمد تنكابنى معروف به سراب، كتابى نوشته كه نماز جمعه را واجب عينى دانسته است.

در مقابل، ملا امين، فرزند صالح و عالم ملا احمد بن محمد تونى، كتابى در دفاع از عمويش به نام «الرسالة في الرد على رسالة المولى محمد سراب» نگاشته كه در آن از نظريات صاحب وافيه دفاع كرده است.

يكى ديگر از کتاب‌هاى فاضل تونى، فهرست او بر تهذيب شيخ طوسى است.

در روضات الجنات دربارۀ اين كتاب اينطور آمده است: «و له أيضا كتاب فهرست اللطيف لتهذيب الحديث، و قد ذكر في وصفه في رسالته «الوافية» أنّه لم يستبنىء إليه أحد، و هو كما قال، و فوق ما يقال.

گفتار بزرگان

أعيان الشيعة: «كان عالماً فاضلاً ماهراً فقيهاً صالحاً زاهداً عابداً ورعاً شبيه أحمد الأردبيلي في التقوى معاصراً لصاحب أمل الآمل»

أمل الآمل: «عالم فاضل عابد ورع من المعاصرين»

در جاى ديگر از أمل الآمل: «عالم فاضل ماهر فقيه صالح زاهد عابد معاصر»

ريحانة الأدب و رياض العلماء نيز تعبيراتى مشابه دارند.

وفات

پس از مدتى كه فاضل تونى در قزوين ماند، براى زيارت ائمه عليهم‌السلام به طرف عتبات عاليات حركت كرد. هنگامى كه در مسير خود به کرمانشاه رسيد، در روز شانزدهم ربيع الأول سال 1071 هجرى قمرى دار فانى را وداع گفته و در منتهاى قبور، در نزدیکى پل شاه به خاک سپرده شد.

آثار

از اساتيد و شاگردان فاضل تونى اطلاع دقيقى در دست نيست، بنابراین، به ذكر تأليفاتش بسنده مى‌كنيم:

1. رسالة في صلاة الجمعة
2. فهرست تهذيب الأحكام شيخ طوسى
3. حاشيه بر معالم الأصول
4. حاشيه بر مدارك
5. رسالة في أصول الفقه
6. شرح إرشاد الأذهان علامۀ حلى
7. حاشيه بر الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية
8. الوافية في الأصول

وابسته‌ها

دوازده رساله فقهی درباره نماز جمعه از روزگار صفوی

الوافية في أصول الفقه