سربازان مزدور: سرگذشت ممالیک (ترجمه مهدی گلجان)

سربازان مزدور: سرگذشت ممالیک (ترجمه مهدی گلجان)
پدیدآوران	گلاب، جان باگت (نویسنده) گلجان، مهدی (مترجم)
عنوان‌های دیگر	سرگذشت ممالیک
ناشر	امیر کبیر
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1386 ش
چاپ	1
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

سربازان مزدور سرگذشت ممالیک تألیف جان باگت گِلاب مى‌باشد که توسط مهدى گلجان به فارسى برگردانده شده است. در این کتاب به تجزیه و تحلیل امپراطورى ممالیک پرداخته شده است.

ساختار

در ابتداى کتاب، مقدمه‌اى از مترجم آمده است که در آن به تشریح اهمیت عصر ممالیک و مشکلاتى که در ترجمه اثر با آن مواجه بوده آمده است. در پیشگفتار مؤلف نیز چگونگى تألیف کتاب شرح شده است.

متن اثر مشتمل بر 22 فصل مى‌باشد که هر فصل نیز از بخش‌هایى تشکیل شده است. شیوه نگارش نویسنده بدون ذکر منابع و به شیوه داستانى مى‌باشد.

گزارش محتوا

درباره نام کتاب در فصل اول، چنین مى‌خوانیم: «استخدام و به کار گرفتن سربازان مزدور ترک، چهار صد سال قبل از ایوبیان توسط خلیفه معتصم، معمول گردید... همان‌طور که ژرمن‌ها و سوئیسى‌ها براى چندین قرن به عنوان سربازان مزدور در اروپا به خدمت گرفته مى‌شدند. به این ترتیب وقتى فرمانرواى خاورمیانه نیز خواست تا قواى نظامى‌اش را افزایش دهد، به سوى سربازان مزدور روى آورد».

نویسنده در قسمتى از پیشگفتار به اهمیت این اثر اشاره کرده و معتقد است عصر ممالیک به رغم آن‌که بخش مهمى از تاریخ را به خود اختصاص داده، ناشناخته مانده است.

روش نگارش نویسنده همانند دیگر آثارش با تکیه بر روایات اصولى و حکایات تاریخى مى‌باشد. همچنین از تاریخ مردم عرب و منابع مهم تاریخى بهره برده است. از جمله این کتاب‌ها مى‌توان به کتاب‌هاى ابن‌اثیر، مقریزى، ابن‌ایاز اشاره کرد که به گفته خود از متن عربى آن‌ها کمک گرفته است.

وى همچنین از منابع و ترجمه‌هاى اروپایى نیز سود فراوان برده است. به ویژه از نوشته‌هاى کوات ریمر، وایت، گودفروى، دسمون باینز در فرانسه و ویلیام پاپر در انگلستان استفاده کرده است. همچنین از تاریخ‌هاى مختصر عربى نیز براى شرح و بسط حکایات و روایات مهم کمک گرفته است. کتب نویسندگانى چون ابوالفداء، ابن عبدالظاهر، الذهبى، قلقشندى، نویرى، عامرى و دیگران...

کتاب حاضر به لحاظ این‌که توسط یک ژنرال انگلیسى نگاشته شده است، بسیار فنى، نظامى و استراتژیک به رشته تحریر درآمده و داراى نقشه‌هاى متعدد است که هر کدام تجزیه و تحلیل خاص خود را مى‌طلبد. از طرفى، طرح موضوعات و نوع نگاه نیز یک نگاه حرفه‌اى و ویژه است.

در بسیارى از موارد، نویسنده به دلیل آن‌که بیشتر مخاطبانش احتمالاً غیر مسلمان مى‌باشند، برخى از آداب و رسوم و سنن اسلامى را به تفصیل و حتى جزء به جزء شرح داده است که مترجم به جز مواردى که به اصل ترجمه اشکالى وارد کرده باشد، به علت تشخیص غیر ضرورى بودن نقل آن‌ها، در ترجمه از بیان آن‌ها خوددارى کرده است.

نویسنده در بسیارى از موارد در لابلاى داستان ممالیک، با مثال یا نمونه‌اى از عصر حاضر، اقدام به شبیه‌سازى حوادث و شخصیت‌هاى تاریخى با جهان معاصر مى‌نماید و از تشبیه قضایا و مقایسه آن‌ها به تناسب دموکراسى حاکم بر جهان امروز، نتایج قابل توجهى مى‌گیرد که بدون تأیید یا رد نتایج حاصله، مطالعه و شناخت آن موارد، بسیار مفید و قابل ملاحظه است.

به جز فصل اول که به پیشینه تاریخى بحث پرداخته است، در انتهاى هر یک از فصول، در دو بخش، به تاریخ‌ها و شخصیت‌هاى مهم آن مقطع تاریخى اشاره شده است.

در سخن آخر کتاب، نویسنده به این نکته اشاره دارد که امپراطورى ممالیک از سال 1250 تا 1517م بر اساس ثبت و ضبط تاریخ، بى‌نظیر و یگانه بود. وى معتقد است با این‌که این امپراطورى یکى از بزرگترین و عظیم‌ترین امپراطورى‌هاى زمان خود بود، اما به وسیله گروه کوچکى از سربازان حرفه‌اى، کسانى که از نظر قوم‌شناسى و نژادى متفاوت از سکنه و ساکنان بومى کشور بودند، اداره مى‌شد.

به عقیده وى، عوامل مختلفى در پیپشرفت ممالیک مؤثر بوده است که آن‌ها را به نیروى عظیم غیر قابل شکستى تبدیل کرده بود. به نظر او، این موضوع فقط به جنگ و تنها همین ویژگى ختم نمى‌شد، بلکه براى آن‌ها عوامل مثبت دیگرى شامل تجربه، خرد (عقل)، بى‌تعصبى و تشویق تجارت وجود داشت؛ به تعبیر بهتر، ممالیک از همه این عوامل در کنار هم استفاده می‌کردند.

سقوط و اضمحلال ممالیک از بخشهایى است که نکات زیادى براى آموزش به ما دارند. در فقرات پایانى کتاب تأکید شده است که هر حادثه یا پیشامدى که براى ممالیک اتفاق افتاده، کاملاً با شرایط ما متفاوت است و ما نمى‌توانیم از آن‌ها چیزى بیاموزیم.

نویسنده در ادامه، این دوران را که تجارت در آن ناگهان ترقى کرده و ثروت رشد زیادى یافت و نظم و ترتیب برقرار گردید و اندیشه و تفکر حاکم بر جامعه نیز مذهبى و دینى بود را «عصر طلایى» نامیده است. اما این شادى و طراوت براى همیشه ادامه نیافته و گویا پس از چندى، نشانه‌هاى سقوط و اضمحلال نمایان شده است. وى معتقد است این علایم ابتدا از فساد مالى و رشوه آغاز شد. همچنین بى‌توجهى نسبت به لباس‌هاى سنتى زنانه، در حمایت از مفاسد جنسى و افزایش شرب مشروبات الکلى، اولین علایم سقوط بودند. سپس افزایش روزافزون جنایات، کم‌بها شدن پول، افزایش هزینه زندگى و افراط و زیاده‌روى در وضع مالیات از جمله عوامل دیگر سقوط امپراطورى ممالیک به حساب آمدند.

وى بر این باور است اشکال مختلف حکومت و دولت در عصر ما که اهمیت و نفوذ کلانى را به آن نسبت مى‌دهیم و براى آن احترام خاصى قایل هستیم، تفاوت خاصى ایجاد نمى‌کند؛ بایستى عوامل دیگرى در کار باشد که از ذهن ما فراموش شده و یا دور مانده است. عواملى که ابناى بشر را در همه دوران‌ها تحت تأثیر قرار داده‌اند. این‌ها مسائلى هستند که براى درک و فهم ما بسیار پیچیده و بغرنج به نظر مى‌آید، اما نسبت به آنچه که ظاهراً فهمیده‌ایم، شایسته دقت نظر و تأمل بیشترى هستند.

وضعیت کتاب

در ابتداى اثر، فهرست مطالب و در انتها نیز منابعى به زبان انگلیسى براى مطالعه بیشتر و نمایه مطالب آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.