کعبی، عبدالله بن احمد: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
'''عبدالله بن احمد کعبی''' (متوفای 319ق)، فقیه، ادیب، مفسر و از متکلمان مشهور معتزله بغداد | '''عبدالله بن احمد کعبی''' (متوفای 319ق)، فقیه، ادیب، مفسر و از متکلمان مشهور معتزله بغداد | ||
== | == نام و نسب و زادگاه == | ||
عبدالله بن احمد بن محمد بن | عبدالله بن احمد بن محمد بن محمود، مشهور به ابوالقاسم کعبی بلخی، از طبقه هشتم معتزله و از معتزلیان بغداد بشمار می‌رود.<ref>ر.ک: نبها، خضر محمد، ص5</ref> | ||
کعبی اهل خراسان بوده و به دلیل پیوند موالات خانواده‌ی وی با قبیله‌ی عربی کعب که در اهواز سکونت داشته‌اند، به کعبی شهرت داشته و به سبب زادگاهش بلخ، بلخی نامیده می‌شده است. گاه نیز | کعبی اهل خراسان بوده و به دلیل پیوند موالات خانواده‌ی وی با قبیله‌ی عربی کعب که در اهواز سکونت داشته‌اند، به کعبی شهرت داشته و به سبب زادگاهش بلخ، بلخی نامیده می‌شده است. گاه نیز به‌خاطر گرایش فقهی‌اش، حنفی خوانده می‌شده است. او از پیشوایان معتزله و از متکلمان و مفسران مشهور اوایل قرن چهارم هجری بشمار می‌آید.<ref>ر.ک: خرقانی، حسن؛ رستمی، علی اکبر؛ فهیمی، سیدمحمدعلی، ص 225</ref> | ||
تاریخ تولد و چگونگی زندگی‌اش به‌درستی مشخص نیست. | تاریخ تولد و چگونگی زندگی‌اش به‌درستی مشخص نیست. | ||
== تحصیلات == | == تحصیلات == | ||
او سالیان درازی را در بغداد نزد بزرگان کلام اعتزالی دانش | او سالیان درازی را در بغداد نزد بزرگان کلام اعتزالی دانش فراگرفته که معروف‌ترین آنها [[ابوالحسین خیاط]] (متوفای۳۰۰ق) است که بعد از او نیز ریاست معتزله بغداد را برعهده گرفت.<ref>ر.ک: نبها، خضر محمد، ص8</ref> | ||
[[ابوالحسین علی بن عیسی]] از دیگر اساتید بلخی | [[ابوالحسین علی بن عیسی]] از دیگر اساتید بلخی بشمار می‌رود که به گفته خود او در محضرش شاگردی کرده است. | ||
آخرین استادی که برای بلخی نام برده شده [[ابو عثمان عسال]] است. او که در اصفهان زندگی می‌کرده از عالمان شهر اصفهان بوده که منزل او را مجمع اهل فضل گفته‌اند. احتمالا ابوالقاسم بلخی در مسافرت‌هایش بین بلخ - بغداد در اصفهان از محضر او استفاده می‌نموده است. | آخرین استادی که برای بلخی نام برده شده [[ابو عثمان عسال|ابوعثمان عسال]] است. او که در اصفهان زندگی می‌کرده از عالمان شهر اصفهان بوده که منزل او را مجمع اهل فضل گفته‌اند. احتمالا ابوالقاسم بلخی در مسافرت‌هایش بین بلخ - بغداد در اصفهان از محضر او استفاده می‌نموده است. | ||
درباره شاگردان ابوالقاسم بلخی باید گفت که ملل و نحل‌نگاران پیروان بلخی را «کعبیه» نام نهاده‌اند. | درباره شاگردان ابوالقاسم بلخی باید گفت که ملل و نحل‌نگاران پیروان بلخی را «کعبیه» نام نهاده‌اند. همچنان‌که پیش‌تر گفته شد، طرفداران او در بغداد بسیار بیشتر از بلخ بوده‌اند. بااین‌حال از معروف‌ترین شاگردان بلخی می‌توان به ابوالحسن احدب، ابوالقاسم عامری و ابواحمد عیدکی اشاره کرد. | ||
== | == فعالیتها == | ||
وی مدتی وزارت احمد بن سهال مروزی، فرمانده‌ی عاصی امیر نصر سامانی را در امارت بلخ | وی مدتی وزارت احمد بن سهال مروزی، فرمانده‌ی عاصی امیر نصر سامانی را در امارت بلخ به‌عهده داشت و دوست او ابوزید بلخی که ادیب بود و لقب جاحظ بلخ را داشته است،<ref>ر.ک: همان، ص7</ref> از پذیرش وزارت سر باز زد و سرپرست دیوان رسائل شد. | ||
== وفات == | == وفات == | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
== آثار == | == آثار == | ||
صاحبان تراجم از آثار علمی و تفسیری او تا 36 اثر نام | صاحبان تراجم از آثار علمی و تفسیری او تا 36 اثر نام برده‌اند، اما متأسفانه همگی از میان رفته‌اند و فعلا اثری از این آثار در دست نیست، مگر نام آنها و یا نقل آراء و اقوالی از او که در کتب به یادگار مانده است. | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
# التفسیر الکبیر فی القرآن | # التفسیر الکبیر فی القرآن | ||
# المقالات | # المقالات | ||
# عيون المسائل | # عيون المسائل و الجوابات | ||
# الجدل | # الجدل و آداب اهله و تصحيح علله | ||
# المضاهات | # المضاهات علی بّرعوث | ||
# نقض كتاب الخليل | # نقض كتاب الخليل علی برغوث | ||
# النقض | # النقض علی الرازي في العلم الالهي | ||
# الغرر | # الغرر و النوادر | ||
# النهايه في الاصلح | # النهايه في الاصلح علی ابي‌علي | ||
# الكلام في الامامه | # الكلام في الامامه علی ابن قبه | ||
# كتاب في حجيه اخبار الحاد | # كتاب في حجيه اخبار الحاد | ||
# الكتاب الثاني | # الكتاب الثاني علی ابي‌علي في الجنه | ||
# محاسن آل طاهر | # محاسن آل طاهر | ||
# محاسن خراسان يا فضائل خراسان | # محاسن خراسان يا فضائل خراسان | ||
و ......<ref>ر.ک: زریاب خویی، عباس، ج6، ص154-155</ref> | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
نسخهٔ ۲۰ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۱۸
| نام | |
|---|---|
| نام‌های دیگر |
طبرسی، ابوعلی طبرسی، امین‌الدین |
| نام پدر | احمد |
| متولد | |
| محل تولد | بلخ |
| رحلت | 319ق |
| اساتید | ابوالحسین خیاط |
| برخی آثار | تفسیر أبي‌القاسم الکعبي البلخي |
| کد مؤلف | AUTHORCODE20916AUTHORCODE |
عبدالله بن احمد کعبی (متوفای 319ق)، فقیه، ادیب، مفسر و از متکلمان مشهور معتزله بغداد
نام و نسب و زادگاه
عبدالله بن احمد بن محمد بن محمود، مشهور به ابوالقاسم کعبی بلخی، از طبقه هشتم معتزله و از معتزلیان بغداد بشمار می‌رود.[۱]
کعبی اهل خراسان بوده و به دلیل پیوند موالات خانواده‌ی وی با قبیله‌ی عربی کعب که در اهواز سکونت داشته‌اند، به کعبی شهرت داشته و به سبب زادگاهش بلخ، بلخی نامیده می‌شده است. گاه نیز به‌خاطر گرایش فقهی‌اش، حنفی خوانده می‌شده است. او از پیشوایان معتزله و از متکلمان و مفسران مشهور اوایل قرن چهارم هجری بشمار می‌آید.[۲]
تاریخ تولد و چگونگی زندگی‌اش به‌درستی مشخص نیست.
تحصیلات
او سالیان درازی را در بغداد نزد بزرگان کلام اعتزالی دانش فراگرفته که معروف‌ترین آنها ابوالحسین خیاط (متوفای۳۰۰ق) است که بعد از او نیز ریاست معتزله بغداد را برعهده گرفت.[۳]
ابوالحسین علی بن عیسی از دیگر اساتید بلخی بشمار می‌رود که به گفته خود او در محضرش شاگردی کرده است.
آخرین استادی که برای بلخی نام برده شده ابوعثمان عسال است. او که در اصفهان زندگی می‌کرده از عالمان شهر اصفهان بوده که منزل او را مجمع اهل فضل گفته‌اند. احتمالا ابوالقاسم بلخی در مسافرت‌هایش بین بلخ - بغداد در اصفهان از محضر او استفاده می‌نموده است.
درباره شاگردان ابوالقاسم بلخی باید گفت که ملل و نحل‌نگاران پیروان بلخی را «کعبیه» نام نهاده‌اند. همچنان‌که پیش‌تر گفته شد، طرفداران او در بغداد بسیار بیشتر از بلخ بوده‌اند. بااین‌حال از معروف‌ترین شاگردان بلخی می‌توان به ابوالحسن احدب، ابوالقاسم عامری و ابواحمد عیدکی اشاره کرد.
فعالیتها
وی مدتی وزارت احمد بن سهال مروزی، فرمانده‌ی عاصی امیر نصر سامانی را در امارت بلخ به‌عهده داشت و دوست او ابوزید بلخی که ادیب بود و لقب جاحظ بلخ را داشته است،[۴] از پذیرش وزارت سر باز زد و سرپرست دیوان رسائل شد.
وفات
وفات کعبی را اول شعبان ۳۱۹ق در ایام مقتدر عباسی نوشته‌اند.[۵]
آثار
صاحبان تراجم از آثار علمی و تفسیری او تا 36 اثر نام برده‌اند، اما متأسفانه همگی از میان رفته‌اند و فعلا اثری از این آثار در دست نیست، مگر نام آنها و یا نقل آراء و اقوالی از او که در کتب به یادگار مانده است.
- قبول الاخبار و معرفة الرجال
- التفسیر الکبیر فی القرآن
- المقالات
- عيون المسائل و الجوابات
- الجدل و آداب اهله و تصحيح علله
- المضاهات علی بّرعوث
- نقض كتاب الخليل علی برغوث
- النقض علی الرازي في العلم الالهي
- الغرر و النوادر
- النهايه في الاصلح علی ابي‌علي
- الكلام في الامامه علی ابن قبه
- كتاب في حجيه اخبار الحاد
- الكتاب الثاني علی ابي‌علي في الجنه
- محاسن آل طاهر
- محاسن خراسان يا فضائل خراسان
و ......[۶]
پانويس
منابع مقاله
- نبها، خضر محمد، تفسیر أبي‌القاسم الکعبي البلخي، کعبی، عبدالله بن احمد، بیروت، لبنان، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 2007 م
- ولایتی، علی‌اکبر و دیگران، تقویم تاریخ و فرهنگ اسلام و ایران، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، 1389
- زریاب خویی، عباس، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378
- خرقانی، حسن؛ رستمی، علی اکبر؛ فهیمی، سید محمدعلی، پژوهشی تحلیلی در دیدگاه‌های تفسیری ابوالقاسم کعبی بلخی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آموزه‌های قرآنی پاییز و زمستان 1400 - شماره 34 رتبه علمی-پژوهشی (وزارت علوم)/ISC (28 صفحه - از 223 تا 250 ).