تفسیر القرآن الکریم

تفسير القرآن الکريم
پدیدآوران	شلتوت، محمود (نویسنده) واعظ‌ زاده خراساني، محمد (مقدمه)
ناشر	المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الإسلامية
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1421ق. = 1379ش.
چاپ	چاپ يکم
زبان	عربي
تعداد جلد	1

تفسیر القرآن الکریم تألیف شیخ محمود شلتوت رئیس اسبق دانشگاه الأزهر مصر و از داعیه‌داران مشهور تقریب بین مذاهب در جهان اسلام

این تفسیر را که شیخ محمود شلتوت به صورت منظم و سلسله‌وار در مجله رسالة الإسلام منتشر می‌کرده، تا پایان سوره مبارکه برائت را شامل می‌شود.

شیخ شلتوت در مقدمه تفسیرش پس از بیان انقلاب فکری که قرآن در دل و ذهن بشر ایجاد کرد بیان می‌کند: پیدایی و ظهور بدعت‌های فرقه‌ای و گرایش‌های طایفه‌ای سبب سوءاستفاده از آیات قرآن شد و هر فرقه‌ای برای تأیید خود و توجیه عقایدش، تفسیری خاص از کلام الهی ارائه داد و این رویکرد سبب به وجود آمدن نحله‌های مختلف تفسیری شد.

در این میان، پدیده خطرناک تفسیر قرآن با «روایات غریبه» و «اسرائیلیات موضوعه» که از اهل کتاب گرفته شده بود، وارد حوزه تفسیر قرآن شد و با این رویکرد، قرآنی که «حاکم» بود، «محکوم» شد و کلام الهی که «متبوع» بود، «تابع» شد.

متأسفانه این شیوه فرقه‌گرایانه تفسیر مصادف با روزگار تدوین کتاب‌های روایی و حدیثی واقع شد و آرای باطله فرقه‌گرایانه به درون کتاب‌ها نفوذ کرد و پس از گذشت زمان، رنگی از تقدس به خود گرفت و مسلمانان را دچار ضعف فکری کرد.

مطابقه و تطبیق آیات قرآن بر پیشرفت‌های علمی معاصر شیوه‌ای تفسیری است که برخی از مفسران به آن عمل کرده‌اند، شیخ شلتوت به شدت با این شیوه تفسیری مخالفت کرده و استدلال می‌کند که علوم جدید بشری در حوزه علوم تجربی یا علوم دیگر، دستاورد بشری و در معرض زوال و تغییر هستند و اگر قرار باشد آیات الهی براساس آن تفسیر شود موجب فناپذیری و تغییر شکلی و محتوایی قرآن کریم می‌شود.

روش تفسیری شیخ شلتوت به این شرح است که نخست علت نام‌گذاری هر سوره را بیان می‌کند و سپس به ذکر مقاصد و اهداف کلی آن می‌پردازد. این تفسیر بر خلاف تفسیر شیخ محمد عبده که گرایش علمی عقلی دارد، گرایش سنتی نقلی دارد. بسنده کردن مفسر به آنچه در قرآن کریم وارد شده و محافظت بر دلالت لغوی الفاظ، عدم اعتماد به روایات قصص که نوعا سند صحیحی ندارد، تأویل نکردن الفاظ از معانی حقیقی به معانی دیگر - مگر با قرینه‌ی صارفه - از اصول تفسیری شیخ شلتوت است.

منابع مقاله

1. کریمی، محمود؛ شخصیت علمی شیخ شلتوت و روش تفسیری وی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مطالعات قرآن و حدیث بهار و تابستان 1387 - شماره 2 ISC (‎16 صفحه - از 37 تا 52).
2. عصمتی، سید حسن؛ آشنایی با شخصیت تفسیری شیخ محمود شلتوت، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله گلستان قرآن شانزدهم دی 1381 - شماره 139 (‎3 صفحه - از 29 تا 31).