صلاة المسافر (ابوالحسن اصفهانی)

صلاة المسافر (ابوالحسن اصفهانی)
پدیدآوران	موسوی علوی خوانساری، سید حسین (مقرر) اصفهانی، سید ابوالحسن (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	تقریر ابحاث آیةالله العظمی السید ابوالحسن الموسوی الاصفهانی
ناشر	جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1415 ق
چاپ	1
موضوع	فقه جعفری - رساله عملیه نماز مسافر
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏187‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏6‎‏ص‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

صلاة المسافر، تقریرات درس خارج فقه آیت‌الله سید ابوالحسن موسوى اصفهانى (متوفی 1365ق) می‌باشد که توسط مرحوم سید حسین موسوى علوى خوانسارى (متوفی 1409ق) به رشته تحریر درآمده است. در این دروس مسائل مربوط به نماز مسافر و شروط قصر نماز موردبحث دقیق فقهى قرار گرفته است.

ساختار

کتاب مشتمل است بر مقدمه ناشر، مقدمه مرتضی علوی خوانساری و مطالب اصلی در دو بخش کلی شرایط قصر و احکام مسافر.

گزارش محتوا

در مقدمه اول، پیرامون کتاب و چاپ آن توضیحاتی داده شده است.

در مقدمه دوم، به شرح‌حال مقرر پرداخته شده و اطلاعات دقیقی پیرامون نسب، تاریخ تولد، پدر و جد پدری، ایام تحصیل، خصال و سجایا، کرامات، اصلاحات و اعمال، حیات علمی، آثار و تاریخ وفات ایشان، در اختیار خواننده قرار گرفته است.

نماز شخص مسافر، در شرایطی خاص، شکسته می‌شود و باید نماز را به قصر ادا نماید. لذا در بخش نخست، به بررسی شرایط قصر و شکسته شدن نماز، پرداخته شده است که به ترتیب، عبارتند از:

1. مسافت، که عبارت است از پیمودن هشت فرسخ. نویسنده، معتقد است اصل در تحدید مسافت، هشت فرسخ است و مسیر یک روز و تعبیرات دیگر، کاشف از این است که هشت فرسخ محقق شده و طریق برای هشت فرسخ خواهد بود؛ لذا ضمن تأکید بر این مطلب، رابطه هشت فرسخ و مسیر یک روز را مانند پانزده نوبت خوردن شیر در بحث رضاع یا یک شبانه‌روز شیرخوردن می‌داند که کشف از موضوع حکم؛ یعنی روییدن گوشت به‌وسیله شیرخوردن می‌کند. در بحث ما نیز یک روز را کاشف از تحقق موضوع قصر (هشت فرسخ) دانسته، نه اینکه خودش به‌تنهایی تمام موضوع حکم باشد و عنوان خاصی در مقابل دیگری باشد.
2. قصد مسافت؛ لذا مجرد پیمودن مسیر، بدون قصد، موجب تقصیر و شکستن نماز نمی‌شود؛ بنابراین کسی که بدون مقصد راهی را می‌پیماید، یا کسی که در پی گمشده یا کسی که فرار کرده، رفته و هرگاه او را بیابد بازمی‌گردد، اگرچه به میزان هشت فرسخ یا بیشتر رفته باشد، بازهم نمازش شکسته نیست.
3. قطع نکردن سفر با یکی از قواطع؛ این شرط، گاهی شرط اصل مشروعیت قصر است و گاهی شرط استمرار آن؛ یعنی اگر در آغاز سفر خود قصد کند که در اثنای سفر، قبل از رسیدن به هشت فرسخ یا مرور به وطن خود، اقامت نماید، از اول سفر بر او واجب است که نماز را تمام بخواند، اما اگر از اول نیتش چنین نباشد، ولی بعداً چنین نیتی بر وی عارض گردد، پس قصد اقامت نماید، در حین عروض این قصد، بر وی واجب است تمام بخواند....
4. سفر از نظر شرعی برای او جایز باشد، بنابراین اگر سفر او معصیت و حرام باشد، اعم از اینکه خود سفر حرام باشد، مثل فرار از جنگ، اباق و یا نشوز و یا هدف از سفر، کار حرامی باشد، مثل سفر برای راهزنی، سفر برای سعایت و ضرر رساندن به مسلمین، حکم سفر را ندارد و نماز تمام است.
5. مسافرت را شغل خود قرار نداده و شغلش مسافرت نباشد. نویسنده، معتقد است این تعبیر، از تعابیری که در «الشرائع» و «الإرشاد» و کتب فقهی مانند آن، مبنی بر اینکه «سفر شخص بیشتر از حضرش نباشد»، بهتر و بلیغ‌تر است.
6. رسیدن به حد ترخص؛ در این زمینه پنج نظریه وجود داشته که نویسنده، به بررسی آن‌ها پرداخته است:
   1. وجوب قصر به مجرد خروج از منزل؛
   2. وجوب قصر در صورت نشنیدن اذان و ندیدن دیوارهای شهر؛
   3. تخییر بین اعتبار یکی از آن دو (نشنیدن اذان یا ندیدن دیوارهای شهر)؛
   4. اعتبار خصوص نشنیدن صدای اذان شهر؛
   5. اعتبار خصوص ندیدن دیوارهای شهر.

در بخش دوم، به ذکر احکام مسافر و نماز او پرداخته شده است که از جمله آن‌ها، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. پس از تحقق شرایط قصر نماز، نمازهای چهار رکعتی، دو رکعت شده و نوافل روزانه، ساقط می‌گردد، اما از نوافل شبانه، فقط نافله عشاء ساقط می‌شود که البته آن نیز اختلافی بوده و محل اشکال است.
2. مسافر در مواطن چهارگانه زیر، مخیر بین قصر و اتمام نماز است: مکه، مدینه، مسجد جامع کوفه، حائر حسینی(ع).
3. حکم مسافری که به‌صورت اتفاقی نماز خود را قصر کند.
4. حکم مسافری که جاهل به مسئله بوده و نماز خود را تمام بخواند.

وضعیت کتاب

فهرست‌های کتاب، در انتهای آن آمده است که عبارتند از: فهرست آیات، احادیث و مطالب.

در پاورقی‌ها به ذکر منابع پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.