نسیم وحی (آشنایی با مفاهیم قرآن)

نسیم وحی (آشنایی با مفاهیم قرآن)
پدیدآوران	کاظم محمّدی (نویسنده)
ناشر	انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
مکان نشر	ایران ـ تهران
سال نشر	1381 ش
چاپ	1
شابک	‎X-406-422-964
موضوع	قرآن، تحقیق.
زبان	فارسي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ 5ن27م/4/65 BP

نسیم وحی (آشنایی با مفاهیم قرآن) تألیف کاظم محمّدی است که به معرّفی قرآن کریم می‌پردازد. نویسنده غیر از این کتاب آثار مرتبط دیگری را در این خصوص به انتشار رسانده است. برخی از آنها عبارتند از: سروش آسمانی سیری در مفاهیم قرآنی، وین شرح بی نهایت، تجلی ذکر در آینه‌ی وحی و یاد خدا، در هندسه‌ی یاد، آیات مثنوی معنوی و مصحف خاموشان.

قرآن مهمترین اثر در تمام ادوار رسالت پیامبران الهی است و از لحاظ ظاهر و باطن مورد توجّه دینداران و خردمندان بوده و هست. بر این اساس نه تنها تفاسیر فراوان بر آن نوشته شده بلکه قرآن پژوهانی از سراسر دنیا به طور موضوعی درباره‌ی آن کتاب قدسی دست به پژوهش زده و آثاری ارزشمند خلق کرده اند. این کتاب نیز یکی دیگر از آثاری است که در این زمینه برای اهل ایمان نگارش شده تا بدان واسطه نوعی آشنایی اجمالی با این کتاب آسمانی فراهم شود.

ساختار

کتاب نسیم وحی (آشنایی با مفاهیم قرآن) در یک جلد و به زبان فارسی نوشته شده است، کتاب بسیار مختصر و کوتاه است، هر چند که فصول آن جامع و گویای بحثی گسترده است، در عین حال کتاب به سبکی روان و ساده نوشته شده است.

از فهرست کتاب می‌توان متوجّه شد که تمامیّت آنچه که درباره‌ی قرآن مورد نظر اهل تحقیق هست را در این پژوهش در نظر گرفته و چیزی را از قلم نینداخته است. اشاره به وحی و انواع و اقسام آن. اشاره به کتابهای آسمانی به مانند تورات و انجیل. صحبت اختصاصی درباره‌ی ظواهر قرآن اعم از نامها ی قرآن و سوره‌ها و آیات آن. اشاره به حروف مقطّعه و شرحی مختصر بر آن. توجّه به آیات مکی و مدنی. بیان شأن نزول آیات. آیات محکم و متشابه و نیز ناسخ و منسوخ و مواردی از این قبیل که شاهدی بر وسعت بحث و در عین حال عمیق بودن آن در عین سادگی نگارش است.

در این کتاب آنچه که در باطن مدّ نظر نویسنده‌ی کتاب، کاظم محمّدی بوده شاید در سه واژه خلاصه بشود: خدا، جهان و انسان. و این مطلبی است که نویسنده در مقدّمه به آن اشاره کرده است.

گزارش محتوا

کتاب نسیم وحی (آشنایی با مفاهیم قرآن) چنانکه از نام و نام فرعی آن معلوم است اشاراتی به قرآن از بابت ظاهر و باطن دارد. و از روی فهرست می‌توان جامعیّت بحث را شاهد بود. هر چه که در ظاهر مباحث قرآنی و باطن آن مورد انتظار است در این اثر به زبان ساده بیان شده است. کتاب با بحث وحی آغاز می‌شود و از انواع وحی سخن به میان می‌آورد و استناد در انواع و اقسام وحی نیز خود قرآن است. با استشهاد به آیات قرآن از هفت نوع وحی سخن می‌گوید که به نظر بسیار جالب است. چنانکه در معنای وحی نیز با استناد به برخی کتابهای مهمّ لغوی به مانند مفردات راغب اصفهانی توضیحی ساده برای وحی می‌آورد که از جمله اشاره ی تند و سریع، سخن رمزی، کتابت و نگارش، ایماء و اشاره و صدای بسیط و بدون ترکیب را مثال می‌آورد.

در بخش قرآن، به چند مورد تحت الفبا اشاره می‌کند که الفاظ قرآن، معانی قرآن و اسامی‌و صفات قرآن را در بر می‌گیرد. در اسامی‌قرآن به چند اسم که در خود قرآن وجود دارد و قرآن با آنها نیز شناخته می‌شود اشاره کرده است که عبارتند از: 1- قرآن 2- فرقان 3- کتاب 4- ذکر 5- تنزیل 6- کلام الله غیر از این نامها که مشهورند و آیاتی چند در مورد آنها سخن گفته‌اند اسامی‌دیگری را نیز چاشنی کرده که بسیار مهم و ارزشمندند به مانند: بیان، نور و حُکم. گذشته از آن به 43 مورد هم اشاره نموده که در نام یا صفت بودن آنها اختلاف است. در خصوص صفات نیز به چندین مورد اشاره کرده که عبارتند از: 1- مبین 2- حکیم 3- مبارک 4- کریم 5- مجید 6- فصل که ما نام کتاب آسمانی خود را با برخی از این صفات مورد توجّه قرار می‌دهیم، مثلاً می‌گوییم قرآن مجید، قرآن کریم، یا قرآن مبین و حتّی برخی از قرآنهای منتشر شده نیز با همین صفات همراهند.

بخش دیگر کتاب مربوط به آیه و سوره است. در معنای آیه که مستند به آیات متعدّد قرآن هم هست معجزه، دلیل، و عبرت قابل توجّه است. همچنین است نشانه و علامت، جماعت، و امر شگفت آور. مسئله ی دیگر که در این بخش بررسی شده تعداد آیات قرآن است که مورد اختلاف است. در این اختلاف بیشتر بلاد و شهرها مدّ نظر قرار گرفته شده مثلاً شهر کوفه، مدینه، مکّه، بصره و شام. و در این شهرها دانشمندان هر شهر به تعدادی خاص از آیات باور دارند. نویسنده به دو کتاب مجمع البیان و الاتقان در خصوص تعداد آیات ارجاع داده است.

سوره‌ها نیز برای خود بحثی مفصّل دارد، ضمن بر شمردن معنای آن از دید مفسّران به چهار مفهوم اشاره می‌کند. سوره‌ها گذشته از نامهای شخصی در جمع نیز نامهایی دارند که نویسنده به چند مورد آن اشاره کرده است: 1- سبع طوال 2- مثانی 3- مئون 4- مفصل که هر کدام طبق روایات و تفاسیر دارای معانیی است که به طور تفصیل به آن پرداخته شده است. برخی از سوره‌ها هم دارای نامهای متعدّد هستند که بدان نامها شهرت دارند برای نموئه نخستین سوره ی قرآن که حمد است نامهای گوناگونی را به خود اختصاص داده است، از جمله: فاتحة الکتاب. امّ الکتاب. السّبع. مثانی. و نیز اسمهای غیر مشهوری به مانند: وافیه. کافیه. اساس. شفا. فاتحة القرآن و نور را هم دارد.

از مهمترین و گسترده‌ترین فصول این کتاب محتویات قرآن است که تقریباً به تمامی‌مطالب قرآنی از بابت مفهومی‌و محتوایی توجّه کرده است. مسئله‌ی خدا، اسماء و صفات خدا و مقوله‌ی توحید در این فهرست در مقام نخست واقع شده، بعد از آن مسئله ی نبوت و رسولان الهی است و در این باره به نام 26 پیامبر اشاره شده است و در ضمن به 8 نام دیگر که از برجستگان بودند نیز با نام و یا با اشاره توجّه شده است مانند: آسیه همسر فرعون. آصف بن برخیا وزیر حضرت سلیمان. حبیب نجار. حزقیل نبی. مریم مادر عیسی(ع). هابیل فرزند آدم. لقمان حکیم و یوشع بن نون یار و همراه موسی (ع) .

از دیگر مفاهیم و محتویات قرآن که کاظم محمّدی به آن پرداخته شده می‌توان به پیامبر خاتم (ص). علم و دانش. قصص و حکایات و تمثیلات اشاره کرد. از دیگر موارد قابل اشاره بحث اهداف قرآن است و نویسنده طبق آیات قرآن اهدافی را دنیال می‌کند که مواردی را از همین طریق متذکّر می‌شود به مانند: هدایت و رحمت. بشارت و انذار. ذکر. تفکّر و اندیشه. حرکت به سوی نور و خروج از ظلمات. طبقات قراء نیز بحثی دیگر در این کتاب است که قرّاء سبعه شهرت زیادی بین کسانی که به ظواهر قرآن پرداخته‌اند دارد. این قرّاء عبارتند از ابن کثیر مکی. نافع مدنی. عاصم کوفی. حمزه ی کوفی. کسائی کوفی. ابو عمروبن عماربن عبدالله بصری. و عبدالله بن عامر دمشقی.

ویژگیها

کتاب نسیم وحی (آشنایی با مفاهیم قرآن) نیز به مانند دیگر آثاری که از کاظم محمّدی به انتشار رسیده در راستای دین و قرآن است که می‌توان برای آن نکاتی را متذکّر شد:

1. سادگی نگارش و همه فهم بودن آن.
2. مختصر و مفید بودن.
3. جامع بودن موضوعات.
4. تقسیم بندی ها و جداول.
5. استفاده از شواهد متعدّد قرآن برای بیان مطلب.
6. استفاده از منابع اصیل و اصلی.

وضعیت کتاب

کتاب نسیم وحی (آشنایی با مفاهیم قرآن)، تألیف کاظم محمّدی

کتاب در یک جلد با مقدّمه‌ای مختصر نوشته شده است. متن کتاب به زبان فارسی و دارای 164 صفحه است. کتاب حاضر در قطع رقعی و با جلد نرم منتشر شده. در آغاز، فهرست مطالب قرار دارد و در انتهای اثر هم فهرستی از منابع و مآخذ درج شده است.

منابع مقاله

مقدّمه و متن کتاب

وابسته‌ها

سروش آسمانی سیری در مفاهیم قرآنی

وین شرح بی نهایت

تجلّی ذکر در آینه وحی

یاد خدا

در هندسه‌ی یاد

شرح حدیث ثقلین

معراج پدیده ای شگفت

آیات مثنوی معنوی

مصحف خاموشان

آشنایی با قرآن(محمّدی)