الفروق في اللغة

الفروق فی اللغة
پدیدآوران	لجنة إحیاء التراث العربی (محقق) عسکری، حسن بن عبدالله (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	مصححة و مقابلة علی عدة مخطوطات و نسخ معتمدة
ناشر	دار الآفاق الجديدة
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1400 ق یا 1980 م
چاپ	1
موضوع	زبان عربی - مترادفها و متضادها زبان عربی - معنی شناسی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6150‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏5‎‏ف‎‏4‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الفروق في اللغة اثر ابوهلال عسكرى، در موضوع لغت و در يك جلد به زبان عربى منتشر شده است. مؤلف لغاتى كه معمولا مترادف هستند ولى داراى اختلاف جزيى بوده را مطرح، و در مورد آن صحبت كرده‌است؛ مانند اختلاف بين معناى علم و معرفت.

انگيزه نویسنده از تألیف كتاب جمع‌آورى كلمات هم‌معنا در موضوعات مختلف و بيان فرق‌هاى آنان است تا اينكه محقق بتواند از اشكالاتى كه برایش در تحقيق پيش مى‌آيد دور بماند.

ساختار

كتاب در اصل، نظم مشخصى نداشته و براى پيدا كردن كلمه مورد نظر، هيچ ترتيب خاصى لحاظ نشده است؛ اما در چاپ‌هاى جديد به اين كتاب نظم الفبايى جديدى بخشيده است و استفاده از آن را راحت‌تر نموده است. مؤلف در شرح كلمات از مباحث لغوى فراتر رفته و در توضيح فرق كلمات به برخى مباحث فقهى، كلامى و تفسيرى متوسل شده است.

گزارش محتوا

كتاب با شرح حال مؤلف و آثار او به قلم عادل نويهض آغاز شده است.در مقدمه مؤلف نيز به انگيزه تألیف و فهرست مطالب پرداخته شده است.

كتاب مشتمل بر 30 باب است كه در هر باب اختلاف بين معانى الفاظ بررسى شده است. در باب اول به بيان اين مطلب مى‌پردازد كه اختلاف عبارات و اسامى باعث اختلاف در معانى مى‌شود.

در ديگر ابواب كتاب به اختصار مطالب زير ذكر شده است:

باب دوم: فرق بين الفاظ از حيث اسم، لقب، وصف، نعت، حال و..

باب سوم: فرق بين دلالت و دليل و استدلال و نظر و تامل و رأى

باب چهارم: فرق بين اقسام علوم (ادراك، وجدان و شعور، مستبصر، و تلقين)

باب پنجم: فرق بين حيات، نماء، حى، حيوان، عيش، روح... و حيات و قدرت و استطاعت قوه و قدرت و... و همچنين بين اين موارد با خلافشان مانند موت، قهر

باب ششم: حاوى فرق بين قديم، عتيف، باقى، دائم و...

باب هفتم: فرق بين اقسام ارادات، محبت، شهوة، صداقت...

باب هشتم: فرق بين فرد، واحد، وحدانية، جمع، تألیف، تصنيف، نظم، ممارسة، و فرق اين موارد با مخالفشان.

باب نهم: فرق بين مثال، شبيه، عديل، نظير، و موارى از اين قبيل.

باب دهم: فرق بين جسم و جرم، و شخص و شبح و جثه و مواردى از اين قبيل.

باب يازدهم: حاوى فرق بين أصل و أس، و جنس و نوع و صنف و مواردى از اين قبيل.

باب دوازدهم: حاوى فرق بين قسم و حظ و نصيب، و بين سخاء و جود و أقسام عطيات و بين غنى و مخالف اين موارد من فقر و مسكنة و...

باب سيزدهم: فرق بين عزت و شرف و رياست و بين ملك و سلطان و دولت و تمكين و نصرت و اعانت و بين كبير و عظيم و فرق بين حكم و قضاء و قدرت و تقدير

باب چهاردهم: فرق بين انعام و احسان و بين نعمت و رحمت و رأفت و نفع و خير و بين حلم و صبر

باب پانزدهم: فرق بين حفظ و رعايت و حر است و فرق بين ضمان و وكالت و زعامت

باب شانزدهم: فرق بين هدايت و صلاح و سداد و موارد مخالفشان از غى و فساد.

باب هفدهم: فرق بين بين تكليف و اختبار و فتنه و تجريب و بين لطف و توفيق و بين لطف

باب هجدهم: حاوى فرق بين دين و ملت و طاعت و عبادت و فرض و وجوب و حلال و مباح

باب نوزدهم: فرق بين بين ثواب و عوض، و بين عوض و بدل، و بين قيمت و ثمن، و فرق بين مخالف اين موارد از عقاب و عذاب و ألم

باب بيستم: فرق بين كبر و تيه (تكبر) و جبريه و زهو(تكبر) و بين مخالف اين موارد از قبيل تذلل و خضوع و خشوع و هون

باب بيست و يكم: حاوى فرق بين عبث و لعب و هزل و مزاح و استهزاء و سخريه و مخالف اين موارد

باب بيست و دوم: حاوى فرق بين بين حيله و تدبير، و سحر و شعبده، و مكر و كيد

باب بيست و سوم: حاوى فرق بين بين حسن و وضاءة و بهجت و طهارت و نظافت، و مخالف اين مواد از قبيل قبح و سماجه

باب بيست و چهارم: حاوى فرق بين زمان و دهر، و أجل و مدت، و سنه و عام و مشابه اين موارد.

باب بيست و پنجم: حاوى فرق بين ناس و خلق، و عالم و بشر، و ورى و أنام و همچنين فرق بين جماعات و ضروب قرابات، و بين صحبة و قرابة...

باب بيست و ششم: حاوى فرق بين اظهار و افشاء و جهر و...

باب بيست و هفتم: حاوى فرق بين بعث و ارسال و انفاذ، و بين نبى و رسول و بين طلب و سؤال و روم و اقتضاء

باب بيست و هشتم: فرق بين كتب و نسخ، و بين نشور و كتاب و دفتر و صحيفه...

باب بيست و نهم: حاوى فرق بين غاية الشىء و مداه، و نهایه الشىء و حده و آخره

باب سيم: حاوى فرق بين أشياء مختلف از قبيل: هبوط و نزول، ظعن (كوچ) و رحى، محض و خالص

وضعيت كتاب

فهرست مطالب كتاب در انتهاى اثر آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب
2. دايرةالمعارف بزرگ ج6 ص403 واژه ابوهلال عسكرى