نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام

نظام اداري مسلمانان در صدر اسلام
پدیدآوران	کتانی، محمد عبدالحی بن عبدالکبیر (مترجم) مترجم : ذکاوتی قراگزلو، علیرضا (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	نظام الحکومه النبويه: المسمي التراتيب الاداريه. فارسي نظام الحکومه النبويه: المسمي التراتيب الاداريه
ناشر	سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انساني دانشگاه ها (سمت). مرکز تحقيق و توسعه علوم انساني
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1384ش
چاپ	1
شابک	‎964-7788-45-2
موضوع	اسلام - تاريخ - از آغاز تا 11ق. - سال شمار اسلام و دولت محمد (ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - رسالت سياسي محمد (ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - سياست و حکومت
زبان	فارسي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ک‎‏2‎‏ ‎‏ن‎‏6041 24/65 BP ‏‎

نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام، ترجمه فارسی کتاب دوجلدی «نظام الحكومة النبوية المسمی التراتيب الإدارية»، اثر سید محمد عبدالحی کتّانی ادریسی حسنی فاسی در یک جلد است. ترجمه این اثر از عربی به فارسی توسط علیرضا ذکاوتی قراگوزلو انجام شده است.

این کتاب از آثاری است که در زمینه پیوند دین و سیاست در اسلام نگاشته شده است. کتاب با مقدمه رسول جعفریان چاپ شده است.

اولین چاپ این ترجمه در پاییز 1384ش، در چاپخانه زیتون قم توسط انتشارات سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه انجام شده است. در مقدمه ناشران کتاب، در توضیح آن چنین آمده است: «نیاز گسترده دانشگاه‌ها به منابع و متون درسی با نگرش اسلامی در رشته‌های علوم انسانی و محدود بودن امکانات مراکز علمی و پژوهشی که خود را موظف به پاسخگویی به این نیازها می‌دانند، ایجاب می‌کند امکانات موجود با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در مسیر اهداف مشترک به ‌خدمت گرفته شود و افزون بر ارتقای کیفی و کمی منابع درسی، از دوباره‌کاری جلوگیری به عمل آید.

به همین منظور، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، پانزدهمین کتاب مشترک خود را با انتشار کتاب «نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام»، به جامعه علمی کشور عرضه می‌کنند.

این کتاب به‌عنوان منبع کمک درسی برای دانشنجویان رشته تاریخ اسلام و تاریخ و تمدن ملل اسلامی و نیز دیگر علاقه‌مندان به مطالعات تاریخی در حوزه تشکیلات اسلامی تهیه شده است».

در مقدمه رسول جعفریان، درباره کتاب و نویسنده و ترجمه، توضیح کاملی ارائه شده است. جعفریان درباره کتاب و ترجمه آن می‌نویسد: «نام کتاب التراتيب الإدارية را از سال‌ها پیش در میان ارجاعات فراوان استاد ارجمند سید جعفر مرتضی عاملی ملاحظه کرده بودم. از همان زمان شیفته این کتاب بودم و مکرر آن را مرور کردم. مهم‌ترین حسن این کتاب در ارائه نصوص بی‌شمار در زمینه‌ها و عرصه‌های مختلفی بود که به‌نوعی می‌توانست یک فهم حکومتی از زندگی و سیره نبوی(ص) به دست دهد. مهم‌ترین اشکال این کتاب آن است که سیره نبوی را با سیره خلفا درهم آمیخته است. دلیل این کار آن است که مؤلف بر اساس روال و رویه اهل سنت، سیره خلفا و صحابه را در کنار سیره نبوی قرار داده و از مجموع آنها فقه و اخلاق خود را استخراج کرده است.

طبیعی است که سیره خلفا و صحابه، جز آنچه برگرفته از سیره علوی بود، اهمیت دینی نداشت، اما آنها نیز به‌لحاظ تاریخی می‌توانست قابل استفاده باشد. بنابراین، تصمیم گرفته شد تا این اثر مهم به فارسی نیز ترجمه شود. کار ترجمه را استاد ارجمند، جناب آقای علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، که از مترجمان و محققان شایسته کشور است به‌عهده گرفت. جناب استاد از همان ابتدا فرمود که ترجمه همه کتاب، به دلیل داشتن مطالب تکراری، سود چندانی ندارد. بنابراین مقرر شد که او خود، افزون بر ترجمه، تهذیبی هم در کار آماده‌سازی کتاب داشته باشد.

پس از انجام ترجمه، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بر آن شد تا برخی موارد کتاب را که نیاز به شرح و توضیح داشت و در حال حاضر امکان نوشتن آن نبود، حذف کند؛ به این دلیل که اصل کتاب به‌طور مکرر چاپ شده است و افراد علاقه‌مند می‌توانند از آن استفاده کنند.

بدین ترتیب، این ترجمه، گزیده‌ای است که شاید بتوان گفت در حدود پنج درصد مطالب کتاب در آن نیامده است. شاید زمانی دیگر، افزون بر ارائه ترجمه‌ای کامل از متن کتاب، منابع آن هم استخراج شده و با افزوده‌هایی از آثار تاریخی و حدیثی شیعه تجدید چاپ شود. این کتاب درباره ارائه نصوص برگرفته از سیره علوی نیز نقص فراوان دارد. اکنون که هشتاد سال از تألیف آن می‌گذرد، با توجه به تصحیح متون فراوانی از میراث مخطوط، می‌توان امیدوار بود که حرکت دیگری در این زمینه صورت گیرد.

کارهای فراوانی در زمینه نظام اسلامی و سابقه تاریخ آن صورت گرفته است، اما اهمیت این کتاب در ارائه نصوص تاریخی و حدیثی است که گاه و بی‌گاه درباره آنها قضاوت‌هایی هم صورت گرفته است.

مترجم، در یادداشتی که بر کتاب نوشته، توجه خواننده را به این نکات جلب می‌کند:

1. اسناد احادیث عموما در ترجمه حذف شده؛ چون برای خواننده فارسی‌زبان خسته‌کننده بوده و فایده‌ای نداشته و بر حجم کتاب می‌افزوده است. در مواردی که استثنائا اسناد حدیث اهمیت خاص داشته، سند ترجمه شده است.
2. در مواردی، از ترجمه احادیث مکرر، که فقط سند و طریق آنها مختلف بوده، به یکی اکتفا شده است.
3. از ترجمه موردی که مطلب مبتذل یا موهنی داشته، مثلا: جلد اول صفحه 30 متن عربی، خودداری شده است.
4. در مواردی که مطالب کتاب، با آنچه نزد شیعه مشهور است، اختلاف دارد، به خواننده توجه داده شده که نویسنده کتاب سنی مالکی است و به کتاب‌های مورد اعتماد آنان استناد کرده و بدیهی است که حتی در مراجع تاریخی مربوط به یک مذهب نیز، اختلاف روایات وجود دارد و باید با احتیاط علمی مورد بحث و انتقاد قرار گیرد. درهرحال مترجم در مقام ترجمه، سعی کرده نظر و عقیده خودش را در ترجمه دخالت ندهد.

منابع مقاله

مقدمه‌های ناشران و رسول جعفریان و یادداشت مترجم بر کتاب.

وابسته‌ها

نظام الحكومة النبوية