كتاب الأمثال المنسوب لزيد بن رفاعة الهاشمي

الأمثال
پدیدآوران	هاشمي، زيد بن رفاعه (نویسنده) کردي، علي ابراهيم (محقق)
عنوان‌های دیگر	کتاب الامثال الأمثال المنسوب لزيد بن رفاعة الهاشمي
ناشر	دار سعدالدين
مکان نشر	سوريه - دمشق
سال نشر	2003م , 1423ق
چاپ	1
موضوع	1.اندرز نامه‌ها 2.زبان عربی - اصطلاح‌ها و تعبيرها 3.ضرب المثل‏های عربی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	8‎‏الف‎‏9‎‏ز‎‏/‎‏ ‎‏6519‎‏ ‎‏PN‎‏‏‎

كتاب الأمثال المنسوب لزيد بن رفاعة الهاشمي، تألیف زید بن رفاعه هاشمی (متوفی 373ق)، از جمله آثاری است که تعداد زیادی از ضرب‌المثل‌های عربی را از نوشته‌های پیشینیان و امالی‌های آنها گرد آورده است. علی ابراهیم کردی تحقیق و تصحیح کتاب را به انجام رسانیده است.

ساختار

کتاب مشتمل بر مقدمه محقق، خطبه و متن اثر است. نویسنده، مباحث کتاب را در 39 باب تنظیم کرده که 29 باب آن به تعداد و ترتیب حروف هجا به اضافه حرف لام و الف است و بقیه ابوابی‌است که در باب الف افزوده است؛ ابوابی‌همچون: مثل‌‌هایی که بر وزن أفعل آمده؛ مثل‌هایی که به لفظ امر آمده؛ مثل‌هایی که به لفظ استفهام آمده و... البته ترتیب امثال دقیق نیست؛ چراکه برخی مثل‌ها در جای خود وارد نشده و مؤلف امثال را در ضمن باب واحدی مرتب نکرده، بلکه به شکل تصادفی و بی‌حساب و کتاب با تکیه بر یکی بودن حرف اول وارد کرده است

گزارش محتوا

با تعمق‌ در ضرب‌المثل‌های‌ عرب‌ مى‌توان‌ دریافت‌ که‌ برخى‌ ریشه‌ در حکایات‌ کهن‌ دارند که‌ در قالب‌ استعاره‌ و کنایه‌ یا کلامى‌ موزون‌ و دلنشین‌ جلوه‌گر شده‌اند. اینان‌ اغلب‌ حامل‌ پند و پیام‌ یا انتقادی‌ شدید و طنزآمیزند. برخى‌ دیگر برپایه حکایاتى‌ از زندگى‌ روزمره انسان‌ها استوارند که‌ گاه‌ سرچشمه آنها رفتار یا واقعه‌ای‌ به‌یادماندنى‌ بوده‌ است‌. پیش‌ از اسلام‌ اصطلاح‌ مثل‌ در میان‌ تازیان‌ متداول‌ بود و در دوره اسلامى‌ نیز به‌‌ویژه‌ در قرآن‌ کریم، به‌ همان‌ معنى‌ به‌ کار رفته‌ است

کتاب زید بن رفاعه در موضوع خود از آثار مهم است؛ چراکه تعداد زیادی از ضرب‌المثل‌ها را در بر دارد که از نوشته‌های پیشینیان و امالی‌های آنها گرد آورده است

این‌ ضرب‌المثل‌ها بر اساس‌ حرف‌ اول‌ تدوین‌ شده‌اند و نویسنده‌ همراه‌ با شرح‌ مختصری، نکات‌ لغوی‌ آنها را برمى‌شمارد که‌ گاه‌ با بیان‌ داستان‌هایى‌ همراه‌ است. گاه نیز هیچ‌گونه توضیحی را لازم نمی‌داند و حتی از معنای لغات نیز خودداری کرده استالبته محقق در پاورقی این توضیحات را ذکر کرده است.

وضعیت کتاب

محقق اثر، موارد تصحیف، تحریف و وهم را با استفاده از کتب امثال و منابع تصحیح کرده و تعلیقات لازم را ذکر و ضبط امثال را از کتب امثال و لغت استخراج کرده است. همچنین اگر داستان مثل موجود نبوده آن را ذکر کرده و اختلاف قصه را ثبت کرده است

فهارس آیات قرآنی، حدیث شریف، اشعار، ارجاز، قبائل و جماعات، اماکن، اعلام، امثال، مصادر و مراجع و فهرست مطالب در انتهای جلد اول ذکر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. ملاابراهیمی، عزت، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج10، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1380.

وابسته‌ها

الأمثال