جزء القراءة خلف الإمام

‏جزء القراءة خلف الإمام
پدیدآوران	بخاری، محمد بن اسماعیل (نويسنده) ثوري، فضل الرحمن (محقق) حنيف فوجياني، محمد عطاءالله (مصحح) سبکي، علي بن عبدالکافي (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	في ان مدارک الرکوع ليس بمدرک الرکعة علي الصحيح
ناشر	المکتبه السلفيه
مکان نشر	پاکستان - لاهور
سال نشر	مجلد1: 1980م , 1400ق,
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

جزء القراءة خلف الإمام، اثر محمد بن اسماعیل بخاری (متوفی 256ق)، کتابی است به زبان عربی در یک جلد با موضوع فقه و حدیث اهل تسنن. این اثر به تحقیق فضل الرحمن ثوری و محمد عطاءالله حنیف فوجیانی رسیده است. نویسنده در این اثر به بیان مباحث مربوط به قرائت امام و مأموم در نماز جماعت پرداخته است.

در پایان این اثر، رساله‌ای مختصر از تقی‌الدین علی بن عبدالکافی (متوفی 756ق) معروف به سبکی با عنوان «أن مدرک الرکوع لیس بمدرک الرکعة علی الصحیح» آمده است.

ساختار

کتاب مقدمه ندارد و نویسنده یک‌باره به سراغ بیان مطالب رفته است. محتوای مطالب در شش باب و یک تحقیق از سبکی ارائه شده است.

ذیل شش باب کتاب 195 روایت نبوی به طریق اهل سنت آمده که گاه با نظرات نویسنده همراه شده است.

گزارش محتوا

محتوای مطالب کتاب در شش باب و یک تحقیق ارائه شده است. باب اول درباره وجوب قراءت امام و مأموم و کمترین مقدار مجزی از قرائت است. باب دوم کتاب به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا بیش از فاتحة الکتاب در پشت سر امام قرائت می‌شود یا نه. سومین باب در توضیح این است که پشت سر امام جهر به قرائت نمی‌شود. در باب بعدی، درباره منازع با امام در قرائت در موارد جهری است که امر به اعاده در آن نشده است. پنجمین باب درباره کسی است که در سکنات امام هنگام تکبیر قرائت کرده و در هنگام رکوع. باب بعدی هم درباره قرائت در پشت سر در هر چهار تا است. آخرین مطلب کتاب هم درباره تحقیق سبکی (از ائمه اهل سنت) آمده است.

همان‌طور بیان شد بخاری در این کتاب 195 روایت نبوی ذکر نموده است. ایشان در ذیل برخی از این روایات نظر خویش را درباره سند و دلالت آن روایت بیان نموده است. برای روشن شدن مطلب به نمونه‌ای از کار و عمل بخاری اشاره می‌شود:

قَالَ‌ الْبُخَارِيُّ‌: وَ قَالَ‌ مَعْمَرٌ، عَنِ‌ الزُّهْرِيِّ‌: لَا صَلَاةَ‌ لِمَنْ‌ لَمْ‌ يَقْرَأْ بِأُمِّ‌ الْكِتَابِ‌ فَصَاعِدًا وَ عَامَّةُ‌ الثِّقَاتِ‌ لَمْ‌ يُتَابِعْ‌ مَعْمَرًا فِي قَوْلِهِ‌: فَصَاعِدًا مَعَ‌ أَنَّهُ‌ قَدْ أَثْبَتَ‌ فَاتِحَةَ‌ الْكِتَابِ‌ وَ قَوْلُهُ‌: فَصَاعِدًا غَيْرُ مَعْرُوفٍ‌ مَا أَرَدْتُهُ‌ حَرْفًا أَوْ أَكْثَرَ مِنْ‌ ذَلِكَ‌؟ إِلَّا أَنْ‌ يَكُونَ‌ كَقَوْلِهِ‌: لَا تُقْطَعُ‌ الْيَدُ إِلَّا فِي رُبْعِ‌ دِينَارٍ فَصَاعِدًا فَقَدْ تُقْطَعُ‌ الْيَدُ فِي دِينَارٍ وَ فِي أَكْثَرَ مِنْ‌ دِينَارٍ.

قَالَ‌ الْبُخَارِيُّ‌: وَ يُقَالُ‌ أَنَّ‌ عَبْدَ الرَّحْمَنِ‌ بْنَ‌ إِسْحَاقَ‌ تَابَعَ‌ مَعْمَرًا، وَ أَنَّ‌ عَبْدَ الرَّحْمَنِ‌ رُبَّمَا رَوَى عَنِ‌ الزُّهْرِيِّ‌، ثُمَّ‌ أَدْخَلَ‌ بَيْنَهُ‌ وَ بَيْنَ‌ الزُّهْرِيِّ‌ غَيْرَهُ‌ وَ لَا تَعْلَمُ‌ أَنَّ‌ هَذَا مِنْ‌ صَحِيحِ‌ حَدِيثِهِ‌ أَمْ‌ لَا.

بخاری گفته معمر از زهری گفته که در نماز حتماً باید ام‌الکتاب (سوره حمد) فصاعداً (و بالاتر) از آن را خواند و عامه ثقات معمر را در عبارت فصاعداً (بالاتر) تبعیت نکرده‌اند بااینکه فاتحة الکتاب ثابت شده و عبارت فصاعداً غیر معروف است و از آن اراده حرف یا بیشتر از حرف نمی‌شود مگر آن را مانند مورد «لا یقطع الید الا فی ربع دینار فصاعدا» به‌حساب بیاوریم؛ یعنی دست سارق هم در دینار و هم در اکثر از دینار قطع می‌شود.

بخاری گفته: گفته می‌شود عبدالرحمن بن اسحاق در عبارت مذکور از معمر تبعیت کرده. ولی عبدالرحمن از زهری روایت کرده سپس دیگران میان روایت او از زهری داخل شده‌اند و ما نمی‌دانیم این مورد از روایات صحیح اوست یا نه؟

در پایان این اثر، رساله‌ای مختصر از سبکی آمده که به‌حکم مأمومی پرداخته است که قرائت امام را درک نکرده و به رکوعش می‌رسد در این صورت آنچه از قرائت از مأموم فوت شده آیا نیاز به جبران دارد یا خیر مورد بررسی قرار می‌دهد.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در انتهای کتاب ارائه شده است. پاورقی‌ها علاوه بر ذکر ارجاعات حاوی مطالب مفیدی در توضیح محتوای مباحث کتاب است.

منابع مقاله

متن کتاب.