شرح العرشية

شرح العرشية
پدیدآوران	احسائی، احمد بن زین‌الدین (شارح) دباب، صالح احمد (محقق)
ناشر	مؤسسة البلاغ
مکان نشر	لبنان - بيروت
چاپ	2
موضوع	مجلد1: 1384ش , 1427ق , مجلد2: 1384ش , 1427ق , مجلد3: 1384ش , 1427ق ,
تعداد جلد	3
کد کنگره	‏BBR‎‏ ‎‏1080‎‏ ‎‏الف‎‏8‎‏ش‎‏4‎‏*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

شرح العرشية کتابی است سه جلدی به زبان عربی، تألیف شیخ احمد بن زین‌الدین احسائی(1166-1241ق) که در شرح و نقد کتاب «العرشیه» ملاصدرا و آرای فلسفی او نوشته شده است.

این کتاب به تحقیق صالح بن احمد دباب رسیده و شیخ سعید محمد قریشی بر آن مقدمه‌ای درباره شیوه اندیشه شیخ احمد احسائی نوشته است.

قریشی در خاتمه مقدمه‌اش می‌نویسد: «يمكن القول في خاتمة هذا البحث إن الشيخ الأحسائي تميز بأسلوب نقدي جديد، تفرد به الی حد كبير، اعتمد فيه علی الروح القرآنية و السنة الشريفة و العقل المستند اليهما و الفطرة الاسلامية الصافية» در خاتمه این بحث می‌توانیم بگوییم: شیخ احسایی شیوه انتقادی جدیدی را دارد که در آن بر روح قرآن و سنت و عقلی که مستند به آن دو و فطرت اسلامی پاک است، تکیه کرده است.

محقق کتاب هم می‌نویسد: با نظر دقیق در تاریخ بسیاری از فلاسفه اسلامی می‌بینیم که در افکار و عقایدشان راه یونانیان را اخذ کرده و منبع صحیح حقیقت (قرآن و سنت) را رها کرده‌اند ازاین‌رو در دریافت حقیقت دچار اشتباه شده‌اند. شیخ احمد احسائی، از کسانی است که علوم اهل‎بیت(ع) را از منبع صحیح دریافت کرده است. او در مقدمه شرح الفوائد درباره صحت عقایدش چنین می‌نویسد: من از طریقه فلاسفه یونان پیروی نکرده و تحقیقاتم را از ائمه هدی(ع) دریافت کرده‌ام ازاین‌رو خطا بر کلمات من راه ندارد؛ زیرا آنچه در کتاب‌هایم نوشته‌ام از آنان است و آن‌ها هم از خطا و غفلت و لغزش معصوم و مصون هستند...

احسائی در این کتاب به رد و پاسخگویی به برخی نظریات محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به «ملاصدرا» پرداخته است. وی گفته که این پاسخ‎ها از روی عداوت یا حسد نبوده بلکه از باب روشن شدن حق در مسائلی است که [احسایی معتقد است] ملاصدرا آن‌ها را از غیر اهل‎بیت(ع) اخذ کرده است. احسایی در مشاعر چنین می‌نویسد: «و اعلم ايها الناظر في كلامی اني اعتقد اني اذا قلت قولا فاني املی علی كاتبين لا يغادران صغيرة و لا کبيرة، فلا تتوهم علی ان بينی و بين المصنف شيئا من عداوة او حقد او حسد او تكبر او شیء هداني الی الرد عليه غير بيان الحق، فاني انا و انت مسئولان، و لا تتوهم انه كما يجوز عليه الغلط و الغفلة تجوز علیّ، لانک اذا تبعت كتبه وجدته يميل في عباراته و اعتقاداته لمثل ابن عربی و عبدالكريم الجيلانی و ابن عطاء الله و اضرابهم» و تو ای خواننده این سطور، بدان من معتقدم هر کلامی را که می‌گویم، دو کاتبی می‌نویسند که هیچ‎چیز را جا نمی‌اندازند. پس مباد بپنداری که بین من و نویسنده مشاعر دشمنی یا کینه و حسدی در کار است که باعث شده او را نقد کنم. بدان که هریک از من و تو مسئولیم. همچنین مباد که بپنداری همان‌گونه که او به خطا رفته من هم ممکن است خطا کنم [و هر دوی ما را به یک چوب برانی] چرا که با تحقیق در کتاب‌های او متوجه می‌شوی که وی در عبارات و باورهایش به افرادی چون ابن عربی و عبدالکریم جیلانی و ابن عطاءالله و... گرایش داشته است [ولی من با اعتماد و استناد به کلمات ائمه(ع) سخن می‌گویم و ازاین‌رو کلامم اشتباه نیست زیرا به منبع عصمت برمی‌گردد].

احسایی این کتاب(مشاعر) را به درخواست ملا حسین‌علی شبستری شرح کرد. صالح دباب، در تحقیق این کتاب بر یک نسخه خطی سه‌قسمتی که هر قسمت آن 116 صفحه و به قلم محمد هاشم بوده اعتماد کرده است. تاریخ کتابت این نسخه خطی 1279 ق. ذکر شده. از جمله کارهای محقق روی این کتاب، تطبیق با نسخه خطی، ارجاع آیات و روایات به مصادر اصلی و تکمیل و تصحیح آن‌ها، ارائه ترجمه مختصری از صدرا به قلم خودش و شیوه فکری شیخ احمد احسائی به قلم سید محمد قریشی و... است.

صالح احمد دباب در مقدمه‌اش بر کتاب از تمامی کسانی که وی را در نگارش و چاپ این اثر یاری کرده‌اند، به‌ویژه شیخ سعید محمد قریشی و شیخ مجتبی طاهر اسماعیل، تشکر کرده است.

شیخ احمد احسائی ابتدا قسمتی از کتاب «العرشیه» ملاصدرا را آورده سپس شارح به شرح و نقد آن بخش و نظریه پرداخته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

عرشية (الحكمة العرشية)

شرح المشاعر