خلاصه منطق‌ الطير

خلاصه منطق‌ الطير‏
پدیدآوران	عطار، محمد بن ابراهیم (نويسنده) گوهرین، صادق (اهتمام)
عنوان‌های دیگر	منطق الطير (خلاصه) منطق الطير. برگزيده
ناشر	امير کبير
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	مجلد1: 1372ش,
موضوع	شعر فارسی - قرن 6ق. منظومه‌های عرفاني - قرن 6ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‏PIR‎‏ ‎‏5049‎‏ ‎‏/‎‏آ‎‏19‎‏

خلاصه منطق ‌الطير، یکی از گزید‌ه‌های شاهکارهای ادبیات فارسی است. «منطق الطير»، اثر شیخ فریدالدین عطار نیشابوری است که به اهتمام سید صادق گوهرین تحت عنوان «خلاصه منطق‌ الطير» به چاپ رسیده است.

منطق الطير یا مقامات الطيور که در بحر رمل مسدس محذوف ساخته شده است، مهم‌ترین و قوی‌ترین اثر منظوم عطار است. عطار در این کتاب، از کیفیت تصوف و راه سهمناک و بی‌نهایتی را که سالک باید بپیماید، با شیواترین تعبیراتی که در نظم فارسی، نظایر آن را کمتر می‌توان دید، سخن رانده است و چون راه‌دانی کامل و دلیلی راهبر که هزاران بار قدم در طریقت نهاده و فراز و نشیب‌های آن را به‌خوبی سنجیده است، یکایک مقامات و احوالی را که مردان خدا در طی طریق به آن برمی‌خورند، بیان کرده و به کیفیت گذشتن از آن همه سد و بندها و دام و دانه‌ها که در رهگذر آدم خاکی نهاده‌اند، اشاره نموده است.

اثر حاضر، کتابی است از مجموعه «شاهکارهای ادبیات فارسی». در این مجموعه، شاهکارها از هر نویسنده و گوینده فارسی‌زبان که مطالعه اثرش مفید و سودمند به نظر آمده، نمونه‌ای آورده شده و از هر کتاب مهم، اعم از نظم و نثر که در این دور هزار ساله نوشته شده باشد، بخشی یا فصلی مطرح شده است. در هر جزء از این مجموعه، شرح حال صاحب اثر به‌اختصار (‌اما دقیق و سودمند)، ‌ارزش اثر از دیدگاه‌های مختلف، شیوه نگارش کتاب و گونه زبان و بیان صاحب اثر و کیفیت انتخاب نمونه‌ها، سخن به میان آمده و در ذیل هر صفحه، لغات دشوار یا دور از ذهن کتاب و همچنین اشارات و کنایات و تعبیرات پیچیده و مبهم، معنی و تفسیر و تبیین شده است.

کتاب، با دو مقدمه از ناشر و سید صادق گوهرین آغاز شده است. در مقدمه ناشر، به اهمیت تراث ادبیات فارسی و ضرورت پرداختن بدان و نیز کتب و رسالاتی که برای نوشتن این کتاب، از آنها استفاده شده، اشاره گردیده و در مقدمه دوم، ابتدا زندگی‌نامه مختصری از عطار ارائه گردیده و سپس، به معرفی کتاب «منطق ‌الطير»، پرداخته شده است.

کتاب «منطق ‌الطير» را مقدمه‌ای‌ست در توحید باری تعالی و مدح سرور کاینات(ص) و تعظیم و توقیر خلفای اربعه و توضیحی بسیار رسا و بلیغ در منع تعصب که شاید از لحاظ تعبیرات خاص عارفان و عبارات و اصطلاحات صوفیان، در نوع خود بی‌نظیر باشد. سپس به زبان مرغان که با بال توکل در طلب سیمرغ کوه قاف و مسجد اقصای دل پرواز می‌کنند و برای رسیدن به سرمنزل مقصود، از وادی‌های بی‌زینهار و کوه‌های بی‌فریاد می‌گذرند، گفتگو می‌کند و کیفیت آن راه سهمناک و طریق پرخوف و خطر را بیان می‌نماید و از سختی‌ها و مشکلات راه سخن می‌راند، تا آنجا که جویندگان عنقای جان، به راهنمایی هدهد سلیمان، راه بی‌زینهار عشق را می‌پیمایند و با صبر و تأنی و حوصله فوق‌الطاقه‌ای که خاص مردان خداست، بر تمام مشکلات فایق می‌آیند و از هفت وادی پرشور و شر و پرخوف و هراس، می‌گذرند، تا آنکه سرانجام از هزاران هزار مرغ که قدم در راه نهاده بودند، سی مرغ پرشکسته و جان‌شده، می‌ماند که می‌توانند خود را به سراپرده غیب و منزلگاه آن شاهباز سدره‌نشین برسانند. در اصل کتاب، بیان هر وادی و گفتگوی مرغان با هدهد، سرشار از حکایت‌ها و داستان‌های کوتاه و بلند نغز و حکمت‌آمیزی است که در اثر حاضر، آن حکایت‌ها حذف شده و فقط گفتگوی مرغان با هدهد پیرامون راه و مشکلات آن، درج گردیده است.

کتاب، فاقد فهرست می‌باشد و در پاورقی‌ها، لغات دشوار و همچنین اشارات، کنایات و تعبیرات پیچیده و مبهم، معنی و تفسیر و تبیین شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

منطق الطیر عطار

منطق الطیر (تعریب)

منطق‌الطیر (مقدمه سلماسی زاده)