البرصان و العرجان و العميان و الحولان

البرصان و العرجان و العمیان و الحولان
پدیدآوران	جاحظ، عمرو بن بحر (نویسنده) هارون، عبدالسلام محمد‎ (محقق)
ناشر	دار الجيل
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1410 ‌‎ق یا 1990 م
چاپ	1
موضوع	شعر عربی - قرن3ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏PJA‎‏ ‎‏3714‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏4‎‏ج‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

كتاب البرصان و العرجان و العميان و الحولان، اثر ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ، درباره نژادها، گونه‌هاى انسانى و عيوب جسمانى است كه به زبان عربى و در قرن دوم هجرى نوشته شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه محقق آغاز شده و مطالب، به ذكر عيوب و نقائص جسمانى در افراد مختلف اختصاص يافته و اسامى كسانى كه به اين عيوب مبتلا بوده‌اند، يادآورى شده است. عيوبى چون لنگى، كورى، تشنج، گنگى، لوچى و...

گزارش محتوا

در مقدمه، نكاتى در مورد اسم كتاب، نویسنده، روش او و طريقه تحقيق، بيان شده است.

نویسنده در باب اول، مطالبى در مورد بيمارى برص بيان كرده و از افراد معروفى كه اين بيمارى را داشته‌اند، سخن گفته و به گوشه‌هایى از زندگى ايشان، اشاره كرده است. برخى از اين افراد، عبارتند از: حارث بن حلزه يشكرى، فارس سلمى، سويد بن ابى‌كاهل، بلعاء بن قيس بن يعمر، ابواسيد‌ ‎عمرو بن هداب مازنى، عبدالعزى بن كعب، ربيع بن زياد، يربوع حنظله، ضمرة بن ضمره نهشلى، شيطان بن عوف بن مزيد، قيس بن خارجه و.

در باب دوم، به نام و مختصرى از زندگانى افرادى كه دچار لنگى بوده‌اند، اشاره شده است. برخى از ايشان، عبارتند از: حارث بن شریک شيبانى، اقرع بن حابس، هميم بن صعصعة بن ناجيه، ربيع بن زياد، ابراهیم بيطار، اعرج المسعودى، ابوحازم اعرج، موسى بن نصير، احوص بن محمد انصارى، ابان بن عثمان بجلى، مجالد بن مسعود سلمى و.

در ابواب بعدى، صاحبان امراض ديگرى مانند: فلج، كوچكى يا بزرگى سر، غش، طاسى، چپ‌دستى و... معرفى شده‌اند.

بررسى اين موضوع، در تعداد زيادى از ديگر رساله‌هاى جاحظ نيز به چشم مى‌خورد؛ رساله‌هایى چون: فخر السودان على البيضان، العرس و العروس، مفاخرة الجوارى و...

البته هدف وى از ذكر اين عيوب، تحقير صاحبان آن‌ها نيست، بلكه وى در صدد آن است كه نشان دهد ابتلاء اين گونه افراد به اين عيوب، مانع از همت و تلاش آنان برای رسيدن به قلّه‌هاى كمال نشده است. وى برای اثبات اين مطلب، شواهد و آثارى از ادب عرب قديم و معاصر خويش گرد آورده است كه در آن‌ها، به داشتن برخى كاستى‌ها افتخار شده و به دفاع از آن‌ها پرداخته شده است.

جاحظ اين كتاب را در نقد كتاب هيثم بن عدى كه در همين زمينه نگاشته شده، به رشته تحرير درآورده است. روش جاحظ در كتاب خود روش انگشت‌نما و شهره ساختن افراد نيست؛ چنان‌كه هيثم بدان مبادرت ورزيده است، بلكه مرادش گشودن راهى به ديدگاه عرب نسبت به اين گونه افراد كه در ادب و اشعار ايشان منعكس شده، بوده است تا بدين وسيله در گفتار و رفتار با آن‌ها، مانند ساير افراد برخورد شود.

وضعيت كتاب

تحقيق كتاب، توسط عبدالسلام محمد هارون صورت گرفته است.

فهرست مطالب، آيات، احاديث، امثال، لغات، كتبى كه نام آن‌ها در متن آمده، انصاف ابيات، رجز و اعلام، در انتهاى كتاب آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. دانشنامه جهان اسلام، ج 9، مدخل: جاحظ.