۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ه‌ه' به 'ه‌ه'
جز (جایگزینی متن - 'می‌د' به 'می‌د') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ه' به 'ه‌ه') |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
ظهور حکومت قاجاریه در ایران، با کشتارها و خونریزیهای داخلی و خارجی همراه بود و به دنبال آن، آغاز دوره طولانی جنگهای ایران و روس بود که هرکدام، چندین سال طول کشید و سرانجام منجر به تحمیل قراردهای صلح گلستان و ترکمنچای شد که به موجب این دو معاهده، کلیه مناطق حاصلخیز قفقاز، برای همیشه از خاک ایران جدا شده و جدایی افغانستان و ترکستان و تعیین حدود فعلی مرزهای ایران در این دوره از تاریخ ایران شکل گرفته است. حوادث و رویدادهای مهمی همچون دیکتاتوری پنجاه ساله ناصرالدین شاه، نهضت تنباکو، اعطای امتیازات به بیگانگان، سفرها و خوشگذرانیهای دولتمردان به اروپا، انقلاب مشروطیت، استبداد صغیر، جنگ اول جهانی و اشغال ایران، انقراض قاجاریه، دیکتاتوری رضا شاه، جنگ دوم جهانی و تبعید رضا شاه، نهضت ملی شدن نفت، کودتای 28 مرداد 1332ش و آغاز تسلط همهجانبه آمریکا بر ایران، قیام پانزده خرداد، تصویب کاپیتولاسیون و تبعید [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی (ره)]] و سرانجام پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سقوط پادشاهی 2500 ساله، همه از حوادث این دوره از تاریخ ایران است که بهخوبی در کتاب، منعکس شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>. | ظهور حکومت قاجاریه در ایران، با کشتارها و خونریزیهای داخلی و خارجی همراه بود و به دنبال آن، آغاز دوره طولانی جنگهای ایران و روس بود که هرکدام، چندین سال طول کشید و سرانجام منجر به تحمیل قراردهای صلح گلستان و ترکمنچای شد که به موجب این دو معاهده، کلیه مناطق حاصلخیز قفقاز، برای همیشه از خاک ایران جدا شده و جدایی افغانستان و ترکستان و تعیین حدود فعلی مرزهای ایران در این دوره از تاریخ ایران شکل گرفته است. حوادث و رویدادهای مهمی همچون دیکتاتوری پنجاه ساله ناصرالدین شاه، نهضت تنباکو، اعطای امتیازات به بیگانگان، سفرها و خوشگذرانیهای دولتمردان به اروپا، انقلاب مشروطیت، استبداد صغیر، جنگ اول جهانی و اشغال ایران، انقراض قاجاریه، دیکتاتوری رضا شاه، جنگ دوم جهانی و تبعید رضا شاه، نهضت ملی شدن نفت، کودتای 28 مرداد 1332ش و آغاز تسلط همهجانبه آمریکا بر ایران، قیام پانزده خرداد، تصویب کاپیتولاسیون و تبعید [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی (ره)]] و سرانجام پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سقوط پادشاهی 2500 ساله، همه از حوادث این دوره از تاریخ ایران است که بهخوبی در کتاب، منعکس شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در درس اول، به بیان | در درس اول، به بیان دوره‌های تاریخ ایران پرداخته شده و تاریخچه اجمالی پادشاهان قاجاریه، تشریح گردیده و به این نکته اشاره شده است که در طول دویست سال تاریخ معاصر ایران، بهویژه در زمان حکومت پادشاهان قاجاریه، تحولات مهمی در صحنه سیاسی ایران رخ داده است. در این دوره که همزمان با تحولات و پیشرفتهای مهم در صنعت، علم و تکنولوژی در اروپاست، ایران به دلیل کشت و کشتار و هرجومرج و ظلم و ستم پادشاهان، از یکسو و آغاز رقابت سیاسی قدرتهای بزرگ اروپایی از سوی دیگر، با اروپا فاصله زیادی پیدا کرد و دچار رکود در زمینه‌های مادی و معنوی شد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص15</ref>. | ||
در درس دوم، به بررسی جنگهای ایران و روس پرداخته شده است. نویسنده علل اصلی شروع جنگهای ایران و روس را سیاست استعماری و توسعهطلبی تزارهای روس به بهانه وصیت پتر کبیر در رسیدن به آبهای گرم می‌داند. جنگ اول در سال 1803م، با ضمیمه کردن گرجستان ایران به خاک روسیه شروع شد و به مدت ده سال طول کشید. فتحعلی شاه در طول جنگ، زمانی به پشتیبانی فرانسه و زمانی دیگر به پشتیبانی انگلستان، قصد شکست و بازپسگیری شهرهای اشغالی ایران را داشت، اما هر دو کشور در | در درس دوم، به بررسی جنگهای ایران و روس پرداخته شده است. نویسنده علل اصلی شروع جنگهای ایران و روس را سیاست استعماری و توسعهطلبی تزارهای روس به بهانه وصیت پتر کبیر در رسیدن به آبهای گرم می‌داند. جنگ اول در سال 1803م، با ضمیمه کردن گرجستان ایران به خاک روسیه شروع شد و به مدت ده سال طول کشید. فتحعلی شاه در طول جنگ، زمانی به پشتیبانی فرانسه و زمانی دیگر به پشتیبانی انگلستان، قصد شکست و بازپسگیری شهرهای اشغالی ایران را داشت، اما هر دو کشور در لحظه‌های حساس جنگ، ایران را تنها گذاشتند و سرانجام این جنگ به شکست ایران و تحمیل قرارداد صلح گلستان منجر شد که به موجب آن، شهرهای زیادی از ایران، جدا شدند. جنگ دوم با استفاده از ابهام در عهدنامه گلستان و نقض آن از طرف روسیه آغاز شد. این جنگ به مدت 5/1 سال طول کشید و سه مرحله متفاوت را پشت سر گذاشت. هرچند در مرحله اول این جنگ، با اعلام جهاد از سوی علما، نوید پیروزی ایران نمایان گشت، اما بهخاطر تعلل و اشتباه‌های فتحعلی شاه و عباس میرزا، سرانجام با شکست سنگین ایران از روسیه و اشغال تبریز با وساطت انگلستان، عهدنامه صلح تحمیلی ترکمنچای به ایران تحمیل شد. به موجب این عهدنامه، امتیازات زیادی به روسیه داده شد که بعدها باعث سوء استفاده دیگران نیز گردید<ref>ر.ک: همان، ص34</ref>. | ||
در درس سوم، به بررسی رقابت بیگانگان در ایران پرداخته شده است. در اواخر قرن هجده و اوایل قرن نوزده، به علت تحولات مهم در اروپا، رقابت کشورهای بزرگ اروپا در ایران، وارد مرحله جدیدی شد. هرچند این رقابت با حضور چند کشور بزرگ اروپا بود، اما رقابت اصلی بین دو کشور بزرگ، یعنی روس و انگلیس، ملموستر و شدیدتر بود و ابعاد اقتصادی، سیاسی و نظامی وسیعی داشت که در این درس، فقط به مهمترین قراردادهای اقتصادی و سیاسی آن، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص44</ref>. | در درس سوم، به بررسی رقابت بیگانگان در ایران پرداخته شده است. در اواخر قرن هجده و اوایل قرن نوزده، به علت تحولات مهم در اروپا، رقابت کشورهای بزرگ اروپا در ایران، وارد مرحله جدیدی شد. هرچند این رقابت با حضور چند کشور بزرگ اروپا بود، اما رقابت اصلی بین دو کشور بزرگ، یعنی روس و انگلیس، ملموستر و شدیدتر بود و ابعاد اقتصادی، سیاسی و نظامی وسیعی داشت که در این درس، فقط به مهمترین قراردادهای اقتصادی و سیاسی آن، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص44</ref>. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
درس چهارم، به موضوع نهضت تنباکو اختصاص یافته است. در سفر سوم ناصرالدین شاه به اروپا، انگلیسیها تقاضاهای زیادی از او کردند که یکی از آنها، واگذاری امتیاز توتون و تنباکوی ایران بود و شاه و صدر اعظم، ضمن قبول آن، قول دادند که پس از بازگشت به وطن، تالبوت را به ایران دعوت کنند. پس از ورود تالبوت به ایران و واگذاری امتیاز، عده زیادی از مردان و زنان انگلیسی، وارد کشورمان شدند و فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی خود را شروع کردند. خسارتهای واردشده به مردم بر اثر واگذاری امتیاز از یکسو و فعالیتهای فرهنگی خلاف اسلام بیگانگان در ایران از سوی دیگر، باعث نهضت سراسری علما و مردم علیه شاه و شرکت رژی شد. این نهضت بهویژه در شهرهای اصفهان، فارس، تبریز و تهران، از شدت خاصی برخوردار بود<ref>ر.ک: همان، ص55</ref>. | درس چهارم، به موضوع نهضت تنباکو اختصاص یافته است. در سفر سوم ناصرالدین شاه به اروپا، انگلیسیها تقاضاهای زیادی از او کردند که یکی از آنها، واگذاری امتیاز توتون و تنباکوی ایران بود و شاه و صدر اعظم، ضمن قبول آن، قول دادند که پس از بازگشت به وطن، تالبوت را به ایران دعوت کنند. پس از ورود تالبوت به ایران و واگذاری امتیاز، عده زیادی از مردان و زنان انگلیسی، وارد کشورمان شدند و فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی خود را شروع کردند. خسارتهای واردشده به مردم بر اثر واگذاری امتیاز از یکسو و فعالیتهای فرهنگی خلاف اسلام بیگانگان در ایران از سوی دیگر، باعث نهضت سراسری علما و مردم علیه شاه و شرکت رژی شد. این نهضت بهویژه در شهرهای اصفهان، فارس، تبریز و تهران، از شدت خاصی برخوردار بود<ref>ر.ک: همان، ص55</ref>. | ||
در درس پنجم و ششم، به نهضت مشروطیت پرداخته شده است. در شکلگیری و پیروزی نهضت مشروطیت، | در درس پنجم و ششم، به نهضت مشروطیت پرداخته شده است. در شکلگیری و پیروزی نهضت مشروطیت، زمینه‌های داخلی و خارجی نقش مؤثری داشتند، اما چون لازمه هر دگرگونی و تغییر و تحول، زمینه‌های داخلی است؛ به همین دلیل ابتدا زمینه‌های داخلی و سپس زمینه‌های خارجی نهضت بررسی شدهاند. به اعتقاد نویسنده، مهمترین زمینه‌های داخلی که در شروع نهضت مشروطیت نقش داشتند، عبارتند از: پیروزی نهضت تنباکو، ظلم و استبداد پادشاهان قاجاریه بر مردم، نقش مطبوعات، فعالیت گروه‌ها و انجمنها، تلاش علما و روحانیون و روشنفکران غربگرا. وی زمینه‌های خارجی که بیشتر از بقیه در شکلگیری نهضت مؤثر بودند را سلطه اقتصادی بیگانگان بر منابع حیاتی و اقتصادی ایران، جنبشهای آزادیخواهی و مشروطهطلبی در جهان بهویژه در کشورهای همسایه (روسیه و عثمانی) و سرانجام حمایت انگلستان از مشروطیت دانسته است.<ref>ر.ک: همان، ص66</ref>. | ||
در درس هفتم، به بررسی دوره رضا خان پرداخته شده است. در جنگ اول جهانی، به علت مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از اشغال ایران، انگلستان به این فکر افتاد که برای حفظ منافع خود، یک حکومت مرکزی قدرتمند در ایران تشکیل دهد و از میان افراد در نظر گرفتهشده، سرهنگ رضا خان برای کودتا و به قدرت رسیدن انتخاب شد. وی در سال 1304ش، خلع قاجاریه را مطرح کرده و پس از تشکیل مجلس مؤسسان و تصویب آن، سوگند یاد کرده و تاجگذاری نمود. وی در دوران پادشاهی خود، دست به اقداماتی از جمله کشف حجاب و کشتار مردم در مشهد زد و سرانجام در سال 1320ش، پس از اشغال ایران توسط متفقین، استعفا داده و به خارج از کشور تبعید شد<ref>ر.ک: همان، ص88</ref>. | در درس هفتم، به بررسی دوره رضا خان پرداخته شده است. در جنگ اول جهانی، به علت مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از اشغال ایران، انگلستان به این فکر افتاد که برای حفظ منافع خود، یک حکومت مرکزی قدرتمند در ایران تشکیل دهد و از میان افراد در نظر گرفتهشده، سرهنگ رضا خان برای کودتا و به قدرت رسیدن انتخاب شد. وی در سال 1304ش، خلع قاجاریه را مطرح کرده و پس از تشکیل مجلس مؤسسان و تصویب آن، سوگند یاد کرده و تاجگذاری نمود. وی در دوران پادشاهی خود، دست به اقداماتی از جمله کشف حجاب و کشتار مردم در مشهد زد و سرانجام در سال 1320ش، پس از اشغال ایران توسط متفقین، استعفا داده و به خارج از کشور تبعید شد<ref>ر.ک: همان، ص88</ref>. | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
نهضت ملی شدن نفت در ایران، در درس نهم و دهم، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. استفاده از نفت ایران، از سابقه طولانی برخوردار است، اما بهرهبرداری از آن، بهطور رسمی از سال 1872م، به «ژولیوس رویتر» واگذار شد که عملی نشد و سپس در سال 1280م، به مدت شصت سال به «ویلیام رویتر» داده شد که در سال 1312ش، دوباره تمدید گردید که با تلاشها و مبارزات آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدق، نفت ایران ملی شد<ref>ر.ک: همان، ص108</ref>، | نهضت ملی شدن نفت در ایران، در درس نهم و دهم، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. استفاده از نفت ایران، از سابقه طولانی برخوردار است، اما بهرهبرداری از آن، بهطور رسمی از سال 1872م، به «ژولیوس رویتر» واگذار شد که عملی نشد و سپس در سال 1280م، به مدت شصت سال به «ویلیام رویتر» داده شد که در سال 1312ش، دوباره تمدید گردید که با تلاشها و مبارزات آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدق، نفت ایران ملی شد<ref>ر.ک: همان، ص108</ref>، | ||
اما اختلافهایی که بین دکتر مصدق و آیت‌الله کاشانی به وجود آمده بود از یکسو و به قدرت رسیدن جمهوریخواهان در آمریکا از سوی دیگر | اما اختلافهایی که بین دکتر مصدق و آیت‌الله کاشانی به وجود آمده بود از یکسو و به قدرت رسیدن جمهوریخواهان در آمریکا از سوی دیگر زمینه‌های کودتا بر علیه دولت مصدق را فراهم کرده و سرانجام دولت او، در مرداد 32 سرنگون شد<ref>ر.ک: همان، ص118</ref>. | ||
در سایر دروس کتاب، به موضوعاتی همچون ظهور آمریکا در صحنه سیاسی ایران، قیام پانزده خرداد، رهبری [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی (ره)]] در دوره اختناق، اوجگیری مبازات مردمی و پیروزی انقلاب اسلامی، پرداخته شده است. | در سایر دروس کتاب، به موضوعاتی همچون ظهور آمریکا در صحنه سیاسی ایران، قیام پانزده خرداد، رهبری [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی (ره)]] در دوره اختناق، اوجگیری مبازات مردمی و پیروزی انقلاب اسلامی، پرداخته شده است. | ||