غاية الإختصار في قراءات العشرة أئمة الأمصار: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۱۶: خط ۱۶:
    | شابک =977-272-494-4
    | شابک =977-272-494-4
    | تعداد جلد =2
    | تعداد جلد =2
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =38063
    | کد پدیدآور =
    | کد پدیدآور =


    خط ۲۹: خط ۲۹:


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    این کتاب به‎طور گسترده مورد استفاده و اقتباس [[جزری، محمد بن محمد|ابن جزری]] در تألیف [[النشر في القراءات العشر|النشر]] و [[غاية النهاية في طبقات القراء|غایة النهایة]] قرار گرفته است<ref>ر.ک: پاکتچی، احمد، ص26</ref>. ‎مصحح کتاب در مقدمه‎اش، علم قرائات قرآنی را از علوم شریفی می‎داند که موردعنایت علمای گذشته و حال قرار گرفته است. او با اشاره به تألیف آثار زیادی در این علم، کتاب موردبحث را خلاصه علمش در این فن و در حقیقت دانشنامه‎ای در دو زمینه دانسته است: اول در تراجم رجال اسانید قرائات و احوال آن‎ها و دوم در زمینه خود علم قرائت. به جهت اهمیت و جایگاه این کتاب، علما و مشایخ و طلاب به‎سرعت به حفظ و تعلیم آن پرداختند. از جمله بارزترین و پر اثرترین این افراد [[جزری، محمد بن محمد|ابن جزری]] است که نقش بزرگی در حفظ قرائات قرآنی داشته و محور اسانید دنیا در علم قرائات بوده است؛ کتاب «[[النشر في القراءات العشر]]» از مهم‎ترین کتب قرائات و «[[غاية النهاية في طبقات القراء]]» از مهم‎ترین کتب شرح‎حال قراء در عصرش بوده است. کتاب «غاية الإختصار» یکی از مهم‎ترین منابع این دو اثر بوده است؛ و این به جهت جایگاه رفیع این کتاب بین کتب علم قرائت است<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ج1، ص8-7</ref>.
    این کتاب به‎طور گسترده مورد استفاده و اقتباس [[جزری، محمد بن محمد|ابن جزری]] در تألیف [[النشر في القراءات العشر|النشر]] و [[غاية النهاية في طبقات القراء|غایة النهایة]] قرار گرفته است<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3578 ر.ک: پاکتچی، احمد، ص26]</ref>. ‎مصحح کتاب در مقدمه‎اش، علم قرائات قرآنی را از علوم شریفی می‎داند که موردعنایت علمای گذشته و حال قرار گرفته است. او با اشاره به تألیف آثار زیادی در این علم، کتاب موردبحث را خلاصه علمش در این فن و در حقیقت دانشنامه‎ای در دو زمینه دانسته است: اول در تراجم رجال اسانید قرائات و احوال آن‎ها و دوم در زمینه خود علم قرائت. به جهت اهمیت و جایگاه این کتاب، علما و مشایخ و طلاب به‎سرعت به حفظ و تعلیم آن پرداختند. از جمله بارزترین و پر اثرترین این افراد [[جزری، محمد بن محمد|ابن جزری]] است که نقش بزرگی در حفظ قرائات قرآنی داشته و محور اسانید دنیا در علم قرائات بوده است؛ کتاب «[[النشر في القراءات العشر]]» از مهم‎ترین کتب قرائات و «[[غاية النهاية في طبقات القراء]]» از مهم‎ترین کتب شرح‎حال قراء در عصرش بوده است. کتاب «غاية الإختصار» یکی از مهم‎ترین منابع این دو اثر بوده است؛ و این به جهت جایگاه رفیع این کتاب بین کتب علم قرائت است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38063/1/7 ر.ک: مقدمه مصحح، ج1، ص8-7]</ref>.


    نویسنده نیز مقدمه‎اش بر کتاب را با این عبارت آغاز کرده است: «این تذکره‎ای در اختلاف قراء ده‎گانه اهل حجاز، شام و عراق است که مردم در قرائت قرآن کریم به آن‎ها اقتدا می‎کنند و به شیوه آن‎ها تمسک می‎جویند. در این تذکره از جمیع قرائات گزینش کرده و بر مشهورترین طرق و روایات اکتفا کرده‎ام و...» <ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ج1، ص3</ref>. ‎
    نویسنده نیز مقدمه‎اش بر کتاب را با این عبارت آغاز کرده است: «این تذکره‎ای در اختلاف قراء ده‎گانه اهل حجاز، شام و عراق است که مردم در قرائت قرآن کریم به آن‎ها اقتدا می‎کنند و به شیوه آن‎ها تمسک می‎جویند. در این تذکره از جمیع قرائات گزینش کرده و بر مشهورترین طرق و روایات اکتفا کرده‎ام و...» <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38063/2/3 ر.ک: مقدمه مؤلف، ج1، ص3]</ref>. ‎


    در مقدمه مؤلف به اسامی قراء ده‎گانه، اسناد آن‎ها، ناقلین از آن‎ها، اخبار منقول از آن‎ها و در آخر به سال وفاتشان به تفکیک اشاره شده است. این قراء عبارتند از: ابوجعفر مدنی، نافع مدنی، ابن کثیر مکی، ابو عمرو بصری، ابن عامر شامی، یعقوب بصری، عاصم کوفی، حمزه کوفی، کسائی کوفی، خلف بن هشام بغدادی<ref>ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص66-7</ref>.
    در مقدمه مؤلف به اسامی قراء ده‎گانه، اسناد آن‎ها، ناقلین از آن‎ها، اخبار منقول از آن‎ها و در آخر به سال وفاتشان به تفکیک اشاره شده است. این قراء عبارتند از: ابوجعفر مدنی، نافع مدنی، ابن کثیر مکی، ابو عمرو بصری، ابن عامر شامی، یعقوب بصری، عاصم کوفی، حمزه کوفی، کسائی کوفی، خلف بن هشام بغدادی<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38063/2/7 ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص66-7]</ref>.


    بدیهی است همان‎گونه که قراء ده‎گانه از پیشینیان خود به نقل قرائات پرداختند و خود به‎عنوان «امام القرائة» مطرح گشتند، قاریان بعدی (راویان) قرائات را از آنان روایت کردند. در ادامه مباحث، طرق اِسناد روات به هر یک از قراء ده‎گانه با ذکر طرق مشهور آن‎ها ذکر شده است؛ به‎عنوان‎مثال از میان راویان نافع: قالون، مسیبی و ورش مشهورترند<ref>ر.ک: همان، ص70</ref>.
    بدیهی است همان‎گونه که قراء ده‎گانه از پیشینیان خود به نقل قرائات پرداختند و خود به‎عنوان «امام القرائة» مطرح گشتند، قاریان بعدی (راویان) قرائات را از آنان روایت کردند. در ادامه مباحث، طرق اِسناد روات به هر یک از قراء ده‎گانه با ذکر طرق مشهور آن‎ها ذکر شده است؛ به‎عنوان‎مثال از میان راویان نافع: قالون، مسیبی و ورش مشهورترند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38063/2/70 ر.ک: همان، ص70]</ref>.


    در ابواب ده‎گانه جلد اول، اصول قرائت چون ادغام و اظهار، مد و تمکین، سکت، اماله و تفخیم، انواع هاء و احکام آن مطرح شده است.
    در ابواب ده‎گانه جلد اول، اصول قرائت چون ادغام و اظهار، مد و تمکین، سکت، اماله و تفخیم، انواع هاء و احکام آن مطرح شده است.


    در جلد دوم کتاب به ترتیب سوره‎های قرآن کریم به بحث فروع قرائت و فرش الحروف پرداخته شده است. اولین سوره‎ای که این مبحث در آن بررسی شده سوره فاتحة الکتاب است؛ به‎عنوان نمونه ابوعمرو، عاصم، حمزه، کسائی، یعقوب و خلف کلمه *مالک* را با الف قرائت کرده‎اند<ref>ر.ک: همان، جلد2، ص403، پاورقی2</ref>.
    در جلد دوم کتاب به ترتیب سوره‎های قرآن کریم به بحث فروع قرائت و فرش الحروف پرداخته شده است. اولین سوره‎ای که این مبحث در آن بررسی شده سوره فاتحة الکتاب است؛ به‎عنوان نمونه ابوعمرو، عاصم، حمزه، کسائی، یعقوب و خلف کلمه *مالک* را با الف قرائت کرده‎اند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38713/1/403 ر.ک: همان، جلد2، ص403، پاورقی2]</ref>.


    در انتهای این مباحث نیز برخلاف برخی دیگر از آثار علم قرائت، اختلافی در قرائت دو سوره فلق و ناس ذکر نشده است<ref>ر.ک: همان، ص729</ref>.
    در انتهای این مباحث نیز برخلاف برخی دیگر از آثار علم قرائت، اختلافی در قرائت دو سوره فلق و ناس ذکر نشده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38713/1/729 ر.ک: همان، ص729]</ref>.


    از نکات قابل‎توجه کتاب توضیحات ارزشمند مصحح اثر است که گاه بسیار راهگشاست؛ به‎عنوان‎مثال در باب پنجم کتاب که به اماله و تفخیم اختصاص دارد، ابوالعلا چهار وجه برای این موضوع متصور است اما در تقسیم‎بندی بحث به دو قسمت کلی اشاره می‎کند که مصحح در پاورقی کتاب به توضیح وجوه چهارگانه آن پرداخته است<ref>ر.ک: همان، جلد1، ص267، پاورقی4</ref>.
    از نکات قابل‎توجه کتاب توضیحات ارزشمند مصحح اثر است که گاه بسیار راهگشاست؛ به‎عنوان‎مثال در باب پنجم کتاب که به اماله و تفخیم اختصاص دارد، ابوالعلا چهار وجه برای این موضوع متصور است اما در تقسیم‎بندی بحث به دو قسمت کلی اشاره می‎کند که مصحح در پاورقی کتاب به توضیح وجوه چهارگانه آن پرداخته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38063/2/267 ر.ک: همان، جلد1، ص267، پاورقی4]</ref>.


    جالب آن‎که گاه ابن جزری در نقل مطالب ابوالعلا دچار خطا شده و مصحح این اشتباه او را متذکر شده است؛ به‎عنوان‎مثال اماله «حواریین» در دو جا (آیه 111 سوره مائده و 14 سوره صف) را به ابوالعلا نسبت می‎دهد و حال آن‎که وی تنها مورد سوره صف را متذکر می‎شود<ref>ر.ک: همان، ص276، پاورقی5</ref>.
    جالب آن‎که گاه ابن جزری در نقل مطالب ابوالعلا دچار خطا شده و مصحح این اشتباه او را متذکر شده است؛ به‎عنوان‎مثال اماله «حواریین» در دو جا (آیه 111 سوره مائده و 14 سوره صف) را به ابوالعلا نسبت می‎دهد و حال آن‎که وی تنها مورد سوره صف را متذکر می‎شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38063/2/276 ر.ک: همان، ص276، پاورقی5]</ref>.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    خط ۵۷: خط ۵۷:
    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    # مقدمه و متن کتاب
    # مقدمه و متن کتاب
    # پاکتچی، احمد، دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، ج6، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1373.
    # [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3578 پاکتچی، احمد، دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، ج6، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1373].




    خط ۸۵: خط ۸۵:


    [[رده:25 آذر الی 24 دی96]]
    [[رده:25 آذر الی 24 دی96]]
    [[رده: خرداد(98)]]

    نسخهٔ ‏۱۷ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۸:۲۸

    غاية الإختصار في قراءات العشرة أئمة الأمصار
    غاية الإختصار في قراءات العشرة أئمة الأمصار
    پدیدآورانهمداني، حسن بن احمد (نویسنده) طلعت، اشرف محمد فواد (مصحح)
    چاپ1
    شابک977-272-494-4
    موضوعقرآن - قرائت
    تعداد جلد2
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏75‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏ه‎‏8‎‏غ‎‏2*
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    غاية الإختصار في قراءات العشرة أئمة الأمصار تألیف ابوالعلا حسن بـن احـمد همدانی معروف به عطار یا ابوالعلا همدانی(متوفی 569ق) یکی از مشهورترین حفاظ‎ حدیث‎ و عالمان علم قرائت در قرن ششم‎ و صاحب‎ تألیفات‎ فراوان‎ است‎. اشرف محمد فؤاد طلعت نگارش مقدمه و تحقیق و تصحیح آن را به عهده داشته است.

    ساختار

    کتاب مشتمل بر مقدمه مصحح و متن اثر است. مقدمه محقق در دو باب به شرح‎حال و حیات علمی مؤلف و نیز معرفی و بررسی کتاب اختصاص دارد. متن اثر به ترتیبی همانند سایر کتب علوم قرائات تدوین شده است: ابتدا در جلد اول اسامی قراء ده‎گانه ذکر شده، پس‎ازآن مباحث مرتبط با علم قرائت در ده باب ذکر شده است. در جلد دوم نیز «فرش الحروف» (فرش الحروف به احکام قرائت هر يک از قاريان، مختص به مواضع خاص در قرآن می‎گویند) به ترتیب سوره‎های قرآن کریم ارائه شده است.

    گزارش محتوا

    این کتاب به‎طور گسترده مورد استفاده و اقتباس ابن جزری در تألیف النشر و غایة النهایة قرار گرفته است[۱]. ‎مصحح کتاب در مقدمه‎اش، علم قرائات قرآنی را از علوم شریفی می‎داند که موردعنایت علمای گذشته و حال قرار گرفته است. او با اشاره به تألیف آثار زیادی در این علم، کتاب موردبحث را خلاصه علمش در این فن و در حقیقت دانشنامه‎ای در دو زمینه دانسته است: اول در تراجم رجال اسانید قرائات و احوال آن‎ها و دوم در زمینه خود علم قرائت. به جهت اهمیت و جایگاه این کتاب، علما و مشایخ و طلاب به‎سرعت به حفظ و تعلیم آن پرداختند. از جمله بارزترین و پر اثرترین این افراد ابن جزری است که نقش بزرگی در حفظ قرائات قرآنی داشته و محور اسانید دنیا در علم قرائات بوده است؛ کتاب «النشر في القراءات العشر» از مهم‎ترین کتب قرائات و «غاية النهاية في طبقات القراء» از مهم‎ترین کتب شرح‎حال قراء در عصرش بوده است. کتاب «غاية الإختصار» یکی از مهم‎ترین منابع این دو اثر بوده است؛ و این به جهت جایگاه رفیع این کتاب بین کتب علم قرائت است[۲].

    نویسنده نیز مقدمه‎اش بر کتاب را با این عبارت آغاز کرده است: «این تذکره‎ای در اختلاف قراء ده‎گانه اهل حجاز، شام و عراق است که مردم در قرائت قرآن کریم به آن‎ها اقتدا می‎کنند و به شیوه آن‎ها تمسک می‎جویند. در این تذکره از جمیع قرائات گزینش کرده و بر مشهورترین طرق و روایات اکتفا کرده‎ام و...» [۳]. ‎

    در مقدمه مؤلف به اسامی قراء ده‎گانه، اسناد آن‎ها، ناقلین از آن‎ها، اخبار منقول از آن‎ها و در آخر به سال وفاتشان به تفکیک اشاره شده است. این قراء عبارتند از: ابوجعفر مدنی، نافع مدنی، ابن کثیر مکی، ابو عمرو بصری، ابن عامر شامی، یعقوب بصری، عاصم کوفی، حمزه کوفی، کسائی کوفی، خلف بن هشام بغدادی[۴].

    بدیهی است همان‎گونه که قراء ده‎گانه از پیشینیان خود به نقل قرائات پرداختند و خود به‎عنوان «امام القرائة» مطرح گشتند، قاریان بعدی (راویان) قرائات را از آنان روایت کردند. در ادامه مباحث، طرق اِسناد روات به هر یک از قراء ده‎گانه با ذکر طرق مشهور آن‎ها ذکر شده است؛ به‎عنوان‎مثال از میان راویان نافع: قالون، مسیبی و ورش مشهورترند[۵].

    در ابواب ده‎گانه جلد اول، اصول قرائت چون ادغام و اظهار، مد و تمکین، سکت، اماله و تفخیم، انواع هاء و احکام آن مطرح شده است.

    در جلد دوم کتاب به ترتیب سوره‎های قرآن کریم به بحث فروع قرائت و فرش الحروف پرداخته شده است. اولین سوره‎ای که این مبحث در آن بررسی شده سوره فاتحة الکتاب است؛ به‎عنوان نمونه ابوعمرو، عاصم، حمزه، کسائی، یعقوب و خلف کلمه *مالک* را با الف قرائت کرده‎اند[۶].

    در انتهای این مباحث نیز برخلاف برخی دیگر از آثار علم قرائت، اختلافی در قرائت دو سوره فلق و ناس ذکر نشده است[۷].

    از نکات قابل‎توجه کتاب توضیحات ارزشمند مصحح اثر است که گاه بسیار راهگشاست؛ به‎عنوان‎مثال در باب پنجم کتاب که به اماله و تفخیم اختصاص دارد، ابوالعلا چهار وجه برای این موضوع متصور است اما در تقسیم‎بندی بحث به دو قسمت کلی اشاره می‎کند که مصحح در پاورقی کتاب به توضیح وجوه چهارگانه آن پرداخته است[۸].

    جالب آن‎که گاه ابن جزری در نقل مطالب ابوالعلا دچار خطا شده و مصحح این اشتباه او را متذکر شده است؛ به‎عنوان‎مثال اماله «حواریین» در دو جا (آیه 111 سوره مائده و 14 سوره صف) را به ابوالعلا نسبت می‎دهد و حال آن‎که وی تنها مورد سوره صف را متذکر می‎شود[۹].

    وضعیت کتاب

    فهارس قرائات شاذ، احادیث و اخبار، اعلام، اماکن و بلدان، مصادر و مراجع و فهرست موضوعات در انتهای کتاب ذکر شده است.

    در پاورقی‎های کتاب، اختلاف نسخ، توضیح برخی عبارات و معرفی برخی اعلام ذکر شده است.

    پانویس

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب
    2. پاکتچی، احمد، دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، ج6، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1373.


    وابسته‌ها

    غاية النهاية في طبقات القراء

    النشر في القراءات العشر