قمری، محمدتقی

قمری، محمدتقی

نام	قمری، محمدتقی
نام‌های دیگر	محمدتقي بن ابراهيم تاجر دربندي شيرواني متخلص به قمري گلزار حسینی قمري دربندي، محمدتقي دربندي شيرواني، محمدتقي تاجر دربندي، محمدتقي قمري گلزار حسینی، محمدتقي
نام پدر	ابراهیم تاجر
متولد	1235ق
محل تولد	داغستان
رحلت	1309ق
اساتید
برخی آثار	دیوان کامل قمری: در مناقب و مصائب چهارده معصوم(ع)
کد مؤلف	AUTHORCODE43151AUTHORCODE

میرزا محمدتقی قمری گلزار دربندی (1235-‎1309ق)، شاعر و مرثیه‎سرای داغستانی است که دیوان اشعاری به زبان‎های ترکی و فارسی از او به‎جا مانده است.

تولد و آموزش

قمری در شهر دربند به دنیا آمد. او علوم دینی و همچنین زبان‎های فارسی و عربی را در زادگاهش فراگرفت و در آنها تسلط کامل یافت. وی کمی با زبان روسی آشنا بود.

جوانی، روی آوردن به روضه‎خوانی و مقتل‎نویسی

او جوانی خود را در عیش و خوش‎گذرانی و غفلت گذراند. خودش می‎گوید: «عمر خود را صرف وصف خط و خال آبروی هلال زیبارویان نمود که یک دفعه عقل ممتاز به خطاب درآمد». وی از بزرگ‎ترین تجار دربند بود. قمری از سی سالگی به روضه‎خوانی و مقتل‎نویسی پرداخت.

آثار

او در راستای سرایش مرثیه، کتاب كنز المصائب را به نظم درآورد. این کتاب بارها در تبریز چاپ شد. او به‎جز كنز المصائب اشعار دیگری هم داشت. در سن پنجاه سالگی آن اشعار را به كنز المصائب افزود؛ این اثر را دیوان کامل قمری می‎نامند که دربردارنده اشعار ترکی و فارسی اوست. این دیوان با تصحیح آقا بن عابد در باکو به سال 1285ق و در تهران به سال 1372ش، به چاپ رسیده است. اثر سوم و ناشناخته قمری دربندی دیوان كنز المعارف است که بعد از وفات شاعر به دست فرزند او تحریر و تکمیل شده است و نسخه خطی آن در انستیتوی نسخ خطی باکو نگهداری می‎شود.

ویژگی‎های شعری

شعر قمری بیشتر دربردارنده مدح و مرثیه اهل‎بیت(ع) و به‎خصوص امام حسین(ع) و یارانش می‎باشد، ولی شعرهای عارفانه و ساقی‎نامه‎ها هم در میان اشعارش به چشم می‎خورند. قالب بیشتر شعرهای وی قصیده و غزل می‎باشد، ولی در شعر فارسی وی رباعی هم وجود دارد. محمدتقی قمری، در شعر مرثیه خود در عزای امام حسین(ع) و یاران و اهل بیتش از روضة الشهدای کاشفی به‎عنوان سند تاریخی و از حدیقة السعدای فضولی (چنان‎که خودش از مکتب فضولی پیروی می‎کرد) بهره جسته است.

شعر خواجوی کرمانی، منوچهری و محتشم کاشانی بر شعر فارسی قمری تأثیر گذاشت. شعر قمری از زیبایی خاصی برخوردار است. همچنین به‎جز مرثیه و مدح، از مضامین عارفانه هم بهره دارد. او چنان در عشق خدا مغروق است که می‎گوید:

أحسن الله باز طبعم پر زد از پرواز عشق		بال زرین برگشاد از همت آغاز عشق
عندلیب طبع پیرم باز با نظم جوان		گلشن‎آرا شد به شور و ششدر و شهناز عشق

او سعی می‎کند در اشعار خود تفسیری عارفانه از بعضی سوره‎ها و آیات قرآنی ارائه دهد؛ چنان‎که در اول دیوان خود شرح شاعرانه سوره فاتحه را می‎آورد:

زینت سرلوح قرآن است بسم الله عشق		آية الرحمن عرفان است ضوء ماه عشق
الرحيم است ابتدای نهج منهاج الهدی		زیور الحمد لله تاج فرق شاه عشق

شعرهای در وصف بهار و طبیعت که نشانگر زیباشناسی شاعر می‎باشد، در میان اشعار قمری زیاد به چشم می‎خورند:

وزان بوی بهار آمد، زمان حمد یار آمد

نگار گل‎عذار آمد ز بطن توده غبرا

اشعار قمری مملو از کنایات، استعاره‎ها، تشبیهات کثیر و خوش‎طبع می‎باشد و ازاین‎رو وی خود را شاعر ماهری می‎داند که در عین حفظ احترام دیگر شاعران، خطاب به آنها می‎گوید:

عقل می‎گوید قدم نه بر گلستان لا تخف

نیستند این شاعران پرهنر کامل‎عیار

و سپس با آوردن اسامی شاعران بزرگ چون فردوسی، سعدی، عنصری، نوائی، نظامی، حافظ و غیره از کار آنان عیب می‎گیرد.

منابع مقاله

محمدزاده، نوری، «نگـاهی به ادبیـات فارسی در داغستان»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پرتال جامع علوم انسانی،

وابسته‌ها

دیوان کامل قمری: در مناقب و مصائب چهارده معصوم(ع)